Resource guarding bij honden

Wat is resource guarding?

Iedereen kent wel zo’n verhaal of heeft het zelf meegemaakt; een hond die iets heeft bemachtigd en dat onder geen enkele voorwaarde meer los wil laten en daarbij agressief gedrag laat zien. Of een hond die lekker aan het eten is en begint te grommen op het moment dat jij langsloopt. Als je deze verhalen kent of heb meegemaakt, heb je de term ‘resource guarding’ misschien wel eens voorbij horen komen. Maar wat is resource guarding nu precies?

Resource guarding wordt in de literatuur omschreven als “Het gebruik van vermijdings-, dreig- of agressief gedrag door een hond om controle te behouden over voedsel of niet-voedsel gerelateerde items, als er andere dieren of mensen aanwezig zijn”. Hier wordt vaak aan toegevoegd dat de ‘items’ voor de hond waarde hebben. Deze ‘items’ kunnen enorm variëren; voer en botten, speeltjes, personen, bench, braaksel, de bank, het bed, een gat in de grond, etc. Kort gezegd, een hond met resource guarding zal bepaald gedrag inzetten richting andere dieren of mensen om hen op afstand te houden van hetgeen hij/zij wil behouden.

Voorbeelden

Joe heeft een bot van de slager gekregen. Terwijl hij hier in de tuin op ligt de kauwen, komt Bella in de buurt. Op het moment dat zij in de buurt komt, tilt Joe zijn lip op, laat zijn tanden zien en gromt. Daarna staat hij op met het bot om ergens anders te gaan liggen.
Felix ligt op de bank. Op het moment dat de eigenaresse op de bank afloopt, bevriest Felix en laat ze oogwit zien. Als de eigenaar vraagt of ze van de bank af wil gaan en haar hand richting de bank beweegt, valt Felix uit.

Hoe ontstaat resource guarding?

Resource guarding is, biologisch gezien, normaal gedrag vanuit het oogpunt van de hond. In een natuurlijke omgeving zijn honden over het algemeen opportunistisch als het gaat om eten. Ze eten dat wat ze kunnen vinden. Om ervoor te zorgen dat zij voldoende voedsel binnen kunnen krijgen om te overleven, zullen ze andere honden (of bedreigingen) op afstand willen houden. Ze verdedigen datgene wat voor hen van belang is. Dat maakt dat alle honden de potentie in zich hebben om resource guarding te laten zien. Toch laat niet iedere hond resource guarding zien, dus wat maakt dat het wellicht bij de één wel tot uiting komt en bij de ander niet? Daar is geen eenduidig antwoord op. Er zijn meerdere factoren die kunnen leiden tot resource guarding, er worden er een aantal uitgelicht.

Genetica

Er zijn een aantal onderzoeken die aantonen dat bepaalde rassen gevoeliger aangelegd zijn voor het ontwikkelen van resource guarding. Daarnaast kan het ook via het ouderpaar meegegeven worden als karaktereigenschap aan de pups. Het komt dan ook geregeld voor dat meerdere honden uit een nest resource guarding laten zien.

Trauma’s

Een andere mogelijkheid tot het ontwikkelen van resource guarding, ligt in eventuele trauma’s die een hond meegemaakt heeft. Denk maar eens aan een hond die in een situatie heeft geleefd waar voer schaars is, die hond zal dit in de toekomst waarschijnlijk veilig willen stellen. Of een hond die het verlies van een eigenaar heeft meegemaakt, deze zal in de toekomst wellicht zijn nieuwe eigenaar willen beschermen zodat hij die niet opnieuw kwijtraakt. Trauma’s zijn, net als bij mensen, enorm complex. Er gaan veel emoties mee gepaard, ze zitten diep verankerd in de hersenen en er is vaak een overlevingsstrategie aan gekoppeld. In dit geval is de overlevingsstrategie de resource guarding die zichtbaar is aan de buitenkant.

Stress/emoties

Hoewel er nog weinig onderzoek is gedaan naar de relatie tussen emoties en resource guarding, wordt er vaak gesproken over angst als de onderliggende emotie bij resource guarding. Honden zijn ‘bang’ om iets van waarde te verliezen en reageren daarom zoals ze doen. Daarbij komt natuurlijk de vraag omhoog of honden die over het algemeen meer angstig gedrag laten zien, ook sneller resource guarding vertonen. Daar is wetenschappelijk gezien nog geen antwoord op.

Wel melden veel professionals dat er een relatie zichtbaar is tussen stress en het tonen van resource guarding. Zij merken dat honden die resource guarding vertonen, op andere gebieden stress ervaren en daarin beter ondersteund kunnen worden. Zo zien zij dat bij sommige honden er onvoldoende aandacht wordt besteed aan het bieden van voldoende rustmomenten, verrijking en het bieden van keuzes (zodat de hond een bepaalde vorm heeft van controle over de eigen handelingen).

Medisch

Resource guarding kan eventueel ook ontstaan (of verergeren) als er onderliggende medische klachten zijn. Zo zijn er tal van oorzaken die effect kunnen hebben op de eetlust van honden; onvoldoende voedingsstoffen door verkeerde voeding, diabetes, bepaalde vormen van medicatie, darmbacteriën, infecties, B12 tekorten, etc. Dit kan resulteren in het gaan verdedigen van voedsel.

Maar ook lichamelijke klachten in de vorm van pijn kunnen resource guarding tot gevolg hebben. Stel je eens een hond voor die last heeft van artrose. Deze hond ligt eigenlijk alleen maar comfortabel op de bank, omdat hij/zij daar het minste pijn ervaart. Als je hem van die plek weg wilt halen, kan dat zomaar eens ongemak opleveren voor de hond waardoor hij/zij daar liever blijft liggen.

Wij als mensen

“Max stal als pup vroeger continu sokken, we moesten ze iedere keer afpakken.”

“Ik kan het voer gewoon weghalen bij hem hoor, hij weet dat ik de baas ben.”

Twee opmerkingen die misschien bekend voorkomen. Wij als eigenaren hebben vaak een groot aandeel in het ontstaan/verergeren van resource guarding. Dit doen we over het algemeen niet bewust. Resource guarding begint namelijk vaak heel klein, bv. met het niet af willen geven van een sok. Wij als eigenaren reageren daar op verschillende manieren op, soms met frustratie en soms ook vanuit schrik. Vaak proberen we het voorwerp dan zo snel mogelijk weg te krijgen bij de hond (zodat het niet kapot gaat of ingeslikt wordt), wat snel resulteert in het af willen pakken omdat de hond het niet los laat. Als dit steeds vaker gebeurt, gaat een hond associaties leggen. De hond leert namelijk dat als er iemand nadert, er iets weggehaald wordt wat hij/zij belangrijk vindt. De hond heeft hierin vaak geen keus. Bij meerdere herhalingen is de kans aanwezig dat ze gaan schakelen en leren dat ze actie moeten ondernemen om iets wat ze belangrijk vinden, te behouden.

Michael Shikashio (expert hondenagressie) maakt een mooie vergelijking. Hoe zou jij het vinden als iemand in een restaurant jouw eten zomaar weghaalt, terwijl jij nog aan het eten bent? Dan reageer jij hoogstwaarschijnlijk ook richting de ober. En wat nu als dit iedere keer gebeurt als je uit eten gaat? Dan komt er een moment waarop je iets negatiefs verwacht (je eten wordt weggehaald) als er iemand naar je toekomt (een ober/ander persoon). Je zult dan misschien zelfs je bord sneller leeg gaan eten of vasthouden, zodat die niet weggehaald kan worden.

Het is daarom goed je bewust te zijn van jouw eigen handelen in zo’n situatie.

Andere dieren

De aanwezigheid van andere dieren, met name andere honden, is een laatste die we hier noemen. In het artikel is al eerder vermeld dat het bij honden onderling natuurlijk gedrag betreft, ze willen datgene beschermen wat ze belangrijk vinden en geven zo aan dat er afstand gehouden moet worden. Als er een andere hond aanwezig is in huis (veelal is deze later gekomen), kan deze verhouding tussen beide ontstaan als er niet naar elkaars signalen geluisterd wordt.

Signalen herkennen

Het klinkt vast niet gek dat iedere hond en iedere situatie uniek is. Dat zorgt ervoor dat honden verschillende gedragingen kunnen laten zien in het kader van resource guarding en dat dit dus per hond er compleet anders uit kan zien. Er is geen vaste set aan gedragingen die aangeven dat een hond resource guarding laat zien, om dit vast te stellen is er vaak een uitgebreidere analyse nodig van meerdere factoren (een gedragstherapeut kan hierbij helpen). Toch zijn er een aantal gedragingen die vaak zichtbaar zijn bij honden die resource guarding vertonen, hieronder worden een aantal voorbeelden benoemd (de lijst is zeker niet uitsluitend):

Houding verlagen en de kop over het object (bv. voer, speeltje, een locatie) heen houden;
Wegrennen met het object;
Stijve houding van het lichaam;
Staart stijf (kan stoppen met kwispelen);
Freeze (een moment waarop de hond totaal niet beweegt);
Fixeren;
Oogwit laten zien;
Grommen;
Tanden bloot;
Snappen;
Aanvallen/uitvallen;
Bijten;
Specifiek gerelateerd aan eten; sneller gaan eten
Specifiek gerelateerd aan mensen; voor een persoon gaan zitten of staan op het moment dat een ander dier of persoon nadert.

Begeleiden van resource guarding

“Het is een fase, dat gaat vanzelf wel over.”

“Hij mag absoluut niet naar je grommen, hij is hartstikke dominant. Word maar een keer goed boos en laat zien dat jij de baas bent, dan stopt het wel.”

“Pak het maar gewoon af.”

Allemaal tips die wel eens gegeven worden als het gaat over honden met resource guarding. En dat zijn nou net de verkeerde tips. Bovenstaande kan het namelijk allemaal erger maken. Maar ja, wat kun je er dan wel aan doen? Je wilt natuurlijk voorkomen dat de resource guarding zich uitbreid. Wacht daarom niet en ga er zo snel mogelijk, samen met een professional, mee aan de slag. Het gaat helaas niet zomaar over.

Communicatie

Allereerst is het belangrijk om je te realiseren dat resource guarding van nature normaal gedrag is voor honden. Ze doen dit niet om ‘de baas’ te worden in huis. Het is een manier om te communiceren naar anderen, of dit nu mensen of andere dieren zijn. Ze geven aan dat er afstand behouden moet worden. Als daar naar geluisterd wordt, zal de situatie over het algemeen niet escaleren. Als er niet geluisterd wordt naar deze signalen, ontstaat de mogelijkheid op escalatie.

Daarom is het enorm belangrijk om de signalen te leren herkennen en hiernaar te luisteren. Het belangrijkste is dan ook om niets af te pakken en niet boos te worden op je hond op het moment dat ze dit gedrag laten zien. Ze communiceren duidelijk. Als je ze hiervoor straft, is de kans enorm dat het gedrag verergert!

Identificeer alle triggers

Daarna wil je graag achterhalen wat alle triggers zijn. Dit betekent natuurlijk dat je voor jezelf vaststelt welke ‘items’ (bv. voer, botjes, locaties, mensen, etc.) de hond verdedigt. Maar het gaat net iets verder dan dat. Eigenlijk wil je ook bijhouden wat er in welke situaties gebeurt. Probeer dit zoveel mogelijk uit het geheugen op papier te zetten, breng jezelf niet in een gevaarlijke situatie om deze informatie te achterhalen.

Daarbij kun je o.a. aan het volgende denken (niet uitsluitend);

Zijn er bepaalde momenten waarop het erger is (bv. avond/ochtend);
Zijn er bepaalde plekken waar het erger is (bv. bij de eettafel);
Is er verschil in gemoedstoestand, is het bv. erger als de hond gedurende de dag al stress heeft ervaren/pijn heeft;
Is er verschil tussen benadering van familieleden en/of dieren in het huishouden (bv. bij de partner reageert de hond heftiger);
Welke signalen laat de hond zien;
Bij welke afstand (qua benadering van mens/dier) reageert de hond en zit hier verschil in.

Management (voorkomen van het gedrag)

Als je weet welke triggers er zijn en wat je hond verdedigt, wil je zoveel mogelijk voorkomen dat je hond de noodzaak voelt om het te gaan verdedigen. Dat wordt ‘management’ genoemd en kan op verschillende manieren. Zo kun je ervoor zorgen dat je hond niet zomaar toegang heeft tot datgene wat hij/zij verdedigt, je kunt jezelf uit bepaalde situaties verwijderen, je kunt het ruilen voor iets anders en je kunt gebruik maken van extra veiligheidsmaatregelen.

Voorbeelden

Verdedigt je hond zijn/haar voer? Geef de hond dan een aparte, veilige ruimte waar hij/zij rustig kan eten en jullie niet in de buurt komen.
Verdedigt je hond de bank? Plaats bv. een afscheiding rondom de bank, zodat de hond hier geen toegang meer toe heeft.
Heeft je hond iets gevaarlijks gepakt? Probeer het te ruilen voor iets anders, dat kan heel lekker voer zijn of bv. een speeltje (mits dit niet verdedigd wordt).

Als er sprake is van resource guarding, staat veiligheid altijd voorop. Veiligheid voor jezelf, voor anderen in het huishouden en voor de hond. Zo zijn er tal van mooie managementtools waar je gebruik van kunt maken, zo wordt er bij resource guarding vaak gebruik gemaakt van traphekjes en muilkorven. Het artikel van Liselot Boersma over ‘Management en Agressie’ geeft hier meer uitleg over.

Gebruik van een afbakening in het kader van veiligheid

Oorzaak aanpakken en gedrag veranderen

Daarna zou je aan de slag kunnen gaan met de onderliggende oorzaak van het gedrag. Dat wil zeggen dat je gaat werken aan de emoties, context, motivationele factoren en triggers waaruit dit voortkomt. Door de onderliggende oorzaak aan te pakken, kun je al een gedragsverandering teweeg brengen. Tegelijkertijd ga je werken aan het veranderen van het gedrag, je wilt de hond leren dat er prettigere manieren zijn om te reageren. Oftewel, je leert de hond ander gedrag aan rondom de situatie die voorheen resource guarding tot gevolg had.

Even terug naar het voorbeeld van het eten wat bij ons weggehaald wordt in het restaurant. Stel, we willen het gedrag van de klant met de negatieve ervaringen veranderen. Wat zou er gebeuren als de ober nu niet het bord weg komt halen, maar € 100,- komt brengen. Als we dit een paar keer herhalen, welk gevoel krijgt de klant dan als de ober nadert? Dat is vast een veel prettiger gevoel dan voorheen, toen het bord steeds weg werd gehaald.

Met honden kunnen we precies zoiets teweeg brengen. Door de associatie met de triggers te veranderen, kunnen we bij de hond ook het gedrag (en wellicht zelfs de achterliggende emoties) veranderen. Werken aan gedragsveranderingen in dit soort situaties kun je het beste samen doen met een professional die kennis en ervaring heeft met dit soort situaties, om de veiligheid en het welzijn van iedereen te borgen.

Gebruik van commando’s

Sommige honden reageren ook heel goed op commando’s, zeker als deze op een goede manier aangeleerd zijn. Bij resource guarding zijn commando’s als ‘leave it’, ‘los’ en ‘hierkomen’ heel prettig om in te kunnen zetten. De ‘leave it’ wordt gebruikt om iets te negeren en te laten liggen, deze kun je bv. inzetten als je ziet dat je hond iets vast wil pakken wat voor hem/haar van waarde is. De ‘los’ is bij iedereen ongetwijfeld bekend en kan helpen om iets van waarde los te laten. Het ‘hierkomen’ kun je inzetten om een hond weg te roepen bij iets van waarde.

Aan deze commando’s zit wel een valkuil verbonden. Honden rennen namelijk na het ontvangen van de beloning vaak weer terug naar het ‘item’ en wij als mensen zijn geneigd om het commando te zeggen en vervolgens het ‘item’ snel weg te halen, zodat de hond er niet bij kan. Honden leggen enorm snel associaties en de kans is aanwezig dat ze deze commando’s gaan linken aan het feit dat het ‘item’ alsnog weggehaald wordt. Op deze manier bereik je het tegenovergestelde, het commando kan zelfs een trigger worden voor het laten zien van resource guarding. Deze commando’s zet je daarom over het algemeen alleen maar in als je hond ze goed beheerst en je daarna samen afstand kunt nemen van het ‘item’ en/of deze veilig kunt weghalen.

Vraag om professionele hulp

Heb jij thuis een hond die resource guarding laat zien? En wil je hier graag hulp bij, schakel dan een deskundige in. Een welzijnsgerichte gedragstherapeut kan je hierbij helpen en bekijkt de volledige situatie om vervolgens advies gericht op jullie specifieke situatie te geven. Een overzicht van gedragstherapeuten is te vinden op de zoekpagina van Doggo.nl en bij de Nederlandse Vereniging van Gedragstherapeuten voor Honden (NVGH).

Bronvermelding

Michael Shikashio – Aggression in Dogs
Jacobs, J. A., Coe, J. B., Widowski, T. M., Pearl, D. L. & Niel, L. (2018). Defining and Clarifying the Terms Canine Possessive Aggression and Resource Guarding: A Study of Expert Opinion. Front Vet Sci, 5 (115). doi: 10.3389/fvets.2018.00115
Garrod, D. (2024). Resource guarding webinar: for dogs who growl or bite to keep their stuff.