Mijn hond is erg druk

“Hij heeft veel beweging nodig”

“Hij is zo druk”. Als gedragstherapeut hoor ik die zin nog wel eens, waarbij je het woord “druk” makkelijk kunt vervangen door actief, alert, hyper of “hij heeft veel beweging nodig”. Vanzelfsprekend heeft je hond beweging, actie en vooral ook mentale uitdaging nodig. Maar als je je hond met één van eerder genoemde woorden beschrijft, is het goed om eens kritisch te kijken of overprikkeling ook een rol speelt in het leven van je hond.

Overprikkeling

Het leven van onze honden ziet er in deze tijd heel anders uit dan zo’n 20 jaar geleden. Het is over het algemeen drukker geworden op straat en in uitlaatgebieden, veel huishoudens hebben een volle agenda wat leidt tot meer activiteiten en we zijn ons er meer van bewust dat het belangrijk is om ook iets met je hond te doen. De combinatie van die factoren zorgt ervoor dat honden in het dagelijks leven aan veel prikkels worden blootgesteld. Aan de andere kant kun je je afvragen in hoeverre de keuzes die gemaakt zijn door fokkers van bepaalde rassen ook een rol speelt in hoe goed onze honden tegenwoordig om kunnen gaan met al die prikkels. Ik kan me in mijn dagelijkse praktijk niet aan de indruk onttrekken dat in de loop der jaren bepaalde rassen prikkelgevoeliger geworden zijn dan in het verleden en dan andere rassen.
Al met al zorgt het ervoor dat er best veel honden zijn die moeite hebben met prikkels als geluiden, mensen, honden, andere dieren, verkeer, weersomstandigheden (onweer, wind, regen) en geuren. Het zorgt voor stress, wat op zijn beurt weer kan zorgen voor wat ik verder in dit artikel hypergedrag noem.

Foto: Gooien met een balletje vindt de hond leuk, maar zorgt ook voor de aanmaak van onder meer adrenaline waardoor een hond juist “drukker” kan worden.

Wat heeft stress ermee te maken?

Om te begrijpen hoe dat werkt, is het belangrijk om te weten wat stress eigenlijk is. Internet biedt tal van definities en omschrijvingen die vooral verwijzen naar een negatieve mentale toestand. “Je staat onder druk”, “je bent gespannen”, “je kunt het niet aan”. Dat is hoe het woord stress vaak terugkomt in ons dagelijks leven. Stress is een onderdeel van die dagelijkse gang van zaken en je kunt het niet altijd vermijden. Sterker nog; we zoeken het ook nog geregeld zelf op. Denk maar eens aan horrorfilms, achtbanen, parachutespringen of bungeejumpen. Het zijn dingen die we doen omdat het ons toch op de één of andere manier een goed gevoel geeft. Stress is dus zeker niet alleen maar negatief. Met een beetje stress presteer je ook beter. Nét op de laatste dag voor een deadline aan het werk gaan, is misschien onverstandig maar het kan wél zorgen voor net dat extra beetje prestatievermogen.

Teveel stress is echter niet goed. Je leer- en prestatievermogen stagneert. Waar precies de scheidslijn ligt, is lastig te voorspellen. Dit verschilt per individu. Dat is meteen ook de eerste overeenkomst met stress bij honden.

Als je wilt weten wat het effect van stress is, is het belangrijk om naar de definitie van stress van gedragswetenschappers te kijken.

Stress is een verandering in het chemische en fysiologische evenwicht (homeostase), die kan worden veroorzaakt door fysieke en emotionele factoren. Dit resulteert in psychologische, gedragsmatige, endocriene en immuun-effecten die erop gericht zijn om met de stress om te gaan (Landsberg, 2013)
Stress is een biologische reactie die op gang komt als een individu een bedreiging voor zijn homeostase ervaart (Moberg, 2007).

Als je deze definities leest, dan zie je dat stress niet specifiek een negatieve mentale toestand is zoals wij het woord (onterecht?) gebruiken. Stress is in de eerste plaats een fysieke reactie. Er gebeurt iets in het hele lichaam van je hond. Dus niet zozeer “tussen zijn oren” maar in de eerste plaats heel concreet in de processen in het lichaam van je hond die ervoor zorgen dat hij functioneert. Wat er ‘tussen de oren’ gebeurt, kan wel de aanleiding zijn voor stress, maar is dus niet hetzelfde!

Uit balans

Je hond kan uit evenwicht raken doordat er in zijn omgeving iets gebeurt. Hij neemt dingen waar, die voor hem een prikkel zijn en een bepaalde emotie oproepen. Hij kan ook uit evenwicht raken omdat er in zijn lichaam een verandering plaatsvindt. Dat zijn de fysieke of emotionele factoren waar Landsberg naar verwijst. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het chemische en het fysiologische evenwicht.

Bij het chemische evenwicht moet je denken aan wat er bijvoorbeeld gebeurt met hormonen en neurotransmitters.
Bij het fysiologische evenwicht kun je denken aan veranderingen in bloeddruk, ademhaling of hartslag.

Om het effect van stress op het gedrag van je hond in te kunnen schatten, is het belangrijk het volgende te weten. Als je hond stress heeft, komen er hormonen vrij in zijn lichaam. Die hormonen zorgen ervoor dat je hond in actie kan komen. Denk bijvoorbeeld aan cortisol, testosteron en adrenaline. Dankzij die fysiologische reacties kan je hond zijn gedrag aanpassen. Als je hond veel van deze stress-hormonen in zijn lijf heeft, kan dat leiden tot explosief gedrag. Als er iets is wat je evenwicht bedreigt, kan het van levensbelang zijn om snel en actief tot een oplossing te komen. Om dan rustig af te wachten, is hoogstwaarschijnlijk niet zo verstandig.

Deze stress-hormonen zetten je hond dus aan tot actie. Als er een overduidelijke prikkel aanwezig is, zoals bijvoorbeeld een andere hond, is dit voor veel begeleiders wel duidelijk. Maar; stress kan zich ook stapelen. Als er stress-hormonen vrij komen zijn die niet zomaar weer weg. Het kan een aantal uren duren voordat het stressniveau weer terug is naar normaal. Het is in de wetenschap nog niet helemaal duidelijk hoe lang dat duurt. Sommigen hebben het over een uur, anderen over zes tot acht uur. Maar iedereen is het erover eens dat een gestegen stressniveau niet onmiddellijk na de gebeurtenis terug is op het beginpunt.

Hyper en rusteloos gedrag

Veel honden zijn rusteloos en druk omdat de stress-hormonen door hun lichaam razen. Ze zorgen ervoor dat je hond in beweging komt. Dat is immers de functie van onder meer cortisol en adrenaline. De boodschap is: Doe iets! En dat doen die honden dus. Ze springen bij elk geluidje of elke beweging op. Ze slapen weinig. Ze willen alleen maar spelen. Ze doen niets liever dan rennen. Rust? Dat kennen ze niet. Ze blijven in beweging omdat er in hun lichaam een proces gaande is dat ze aanzet tot actie.

Druk door verveling

Natuurlijk is dit niet zo zwart-wit. Er zijn helaas nog meer dan genoeg honden die veel te weinig te doen hebben. Ze maken een rondje door de wijk en komen daarna weer terug in huis waar hun begeleiders verder weinig met ze doen. Die honden zijn druk omdat ze overtollige energie hebben. Ze vervelen zich en grijpen elke prikkel aan om iets te beleven.

Als jij je hond voldoende beweging geeft, je speelt met hem en geeft hem ook op andere manieren mentale uitdaging en hij blijft desondanks hypergedrag vertonen? Dan is het goed om stress als factor grondig onder de loep te nemen!

Rasverschillen

Een tweede nuance is het verschil in activiteit van rassen. Honden die gefokt zijn om langdurig en actief werk te verrichten, zijn in huis in het algemeen ook actiever. Maar ook die werkhonden kunnen met voldoende beweging, spel en voldoende gelegenheid om vooral hun hersenen te gebruiken, gewoon rustig zijn in huis om te slapen en te herstellen. Een actief ras als een Border Collie, een jachthond of een herder hoeft niet “druk” te zijn. Als hij dat wel is, is het belangrijk om aan stress te denken als een potentiële oorzaak van die onrust en activiteit.

Meer weten?

Herken je je hond in dit artikel en wil je meer begrijpen over zijn gedrag, dan raden we je het boek Kijk eens naar je hond! van Monique Bladder aan. In dit boek komen gedragsproblemen aan de orde, de oorzaken van stress bij honden en uiteraard worden ook oplossingen besproken volgens de laatste wetenschappelijke inzichten.