Uiting van natuurlijk gedrag?
Of is het een uiting van natuurlijk gedrag dat wij bestempelen als een gedragsprobleem? Gedrag is namelijk gedrag. Niet goed of fout en hoe slecht aangepast de hond zich ook gedraagt of hoe ‘onlogisch’ het voor ons mensen in eerste instantie ook lijkt; ‘probleemgedrag’ is een symptoom waarbij verder gekeken moet worden dan het doel of de verwachte oplossing van de mens.
De natuur
In de natuur komt gedrag tot stand door een samenspel van verschillende elementen namelijk; leren, de omgeving, genen en individualiteit. We kunnen de oorzaken en gevolgen (problemen en oplossingen) van onze moderne honden pas volledig begrijpen als we kunnen inzien hoe perfect de elementen in de natuur op elkaar zijn afgestemd en hoe onnatuurlijk deze in de huidige maatschappij vaak worden tegengewerkt.
Als er in de natuur iets mis gaat slaan er verschillende elementen (soms in een dag en soms in 100 jaar) aan om het probleem op te lossen en een nieuwe balans te creëren.
De genen van je hond zijn het eerste element. Hij ontvangt deze genen omdat deze succesvol zijn geweest in voorgaande generaties. In theorie zou dit er dus voor moeten zorgen dat de hond wordt voorbereid op succes. Hierdoor heeft jouw hond al een voor ingeprent idee van wat belangrijk is voor hem, wat betekenisvol is, wat niet etc. Hierdoor laat jouw hond bepaald gedrag zien. Gedrag dat in voorgaande generaties succesvol is geweest. Deze genen veranderen door leerervaringen. Een voorouder heeft bijvoorbeeld een traumatische ervaring gehad door een ander dier/mens/gebeurtenis of voorwerp en dit kan in de genen worden meegenomen en aangepast. Als je de hond vervolgens uit de omgeving haalt waarin hij zich generaties lang heeft ontwikkeld zie je dat gedragingen die je hond heeft ineens niet meer kunnen kloppen met de omgeving waar hij zich in bevindt. Door dit proces krijgt iedere hond ook zijn eigen identiteit en karakter. Uiteindelijk zou je kunnen zeggen dat het gedrag of de genen wat werkt wordt herhaald en het gedrag of de genen dat niet werkt wordt achtergelaten.
Honden zijn ook biologische dieren
Alleen gedomesticeerd en gevangen. En dat lijken we soms te zijn vergeten. Denk aan een kat. Wat gebeurt er als je die een bad wilt geven? Hij krabt je helemaal open waarschijnlijk. Toch noemen we dat geen probleemgedrag. Bij een hond wel. Onze verwachtingen van honden zijn soms los geraakt van de dieren die het eigenlijk zijn.
Een hond is namelijk niet:
- We kopen een hond
- We programmeren de hond
- De hond doet alles wat wij willen en heeft automatisch een goed leven
Het hele plaatje van de hond is een interactie van de hond zijn leerproces, omgeving, genen en eigen individualiteit
- L: ervaringen en educatie
- E: de vele aspecten uit de omgeving
- G: het DNA dat de hond van binnen en buiten ontworpen heeft
- S: gezondheid, ontwikkeling, leeftijd, persoonlijkheid
In het Engels staan de letters L.E.G.S. voor Learning, Environment, Genetics, Self. De methode L.E.G.S. is ontwikkeld door Kim Brophey. Het is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten met betrekking tot de ethologie van de hond.
Het is nooit te voorspellen wat het eindresultaat zal zijn. Alles werkt samen om tot een uniek individu te komen. Het is dus niet alleen socialisatie, opvoeding en training; het is een mix van alle onderliggende elementen van de 4 hoofdcategorieën. Ieder dier, en dus ook onze honden, krijgen te maken met druk en mogelijkheden en zullen (gestrest, neutraal of positief) reageren op de omstandigheden van de omgeving vanuit de kansen van hun eigen overleving.
Waarom?
Dus waarom laat een hond bepaald ‘probleem’ gedrag zien? En waarom zien we steeds meer honden met ‘probleem’ gedrag? Omdat de hond en zijn (van vroeger uit bekende) omgeving steeds minder matchen en de hond soms letterlijk aan het vechten is om zijn plekje te vinden met passende begeleiding. Er verandert zoveel en zo snel in en aan onze omgeving, ecosysteem en verwachtingen dat veel honden die verandering niet bij kunnen houden. De omgeving en verwachtingen passen dan niet meer bij de biologie van onze honden. En dit is niet typisch iets voor onze honden in Nederland, dit zien we over de hele wereld bij huisdierhonden in welvarende landen.
Normaal gedrag wordt als ‘probleemgedrag’ bestempeld als de L.E.G.S. in de problemen zijn!
Als de hond gedrag laat zien door bepaalde triggers kan het voor ons vervelend zijn, maar de hond kan er geen last van hebben. Neem een border collie die achter spelende kinderen aanrent als voorbeeld. Deze hond wordt (onbewust) getriggerd door kinderen uit de omgeving die lijken op de triggers waar hij vroeger voor gefokt is. Voor ons misschien een probleem, maar voor de hond een uiting van natuurlijk gedrag. Het kan ook geobsedeerd gedrag worden, dan is het voor ons als mensen en voor de hond zelf welzijnsverminderend. Zulk stereotiep gedrag is bewijs voor instinctief gedrag wat niet bevredigd wordt of getriggerd vanuit diep gelegen Modal Action Patterns (gedragspatronen in de genen die ‘aan’ worden gezet op het moment dat de juiste trigger passeert). Op het moment dat deze honden ingaan op deze MAP’s wordt er dopamine aangemaakt, raken ze verslaafd en zie je stereotype gedrag.
Als gedrag in onze maatschappij een probleem wordt, niet werkt of niet wenselijk is dan zijn de L.E.G.S. in de problemen
Denk bijvoorbeeld aan de volgende labels:
- angst agressie
- verlatingsangst
- bronnen bescherming
- territoriale agressie
- beschermingsagressie
Goed of slecht is context. Onze honden laten karakteristieken zien waar ze letterlijk voor gefokt zijn door de jaren heen. Terriërs hebben bijvoorbeeld geen ‘uit’ knop. Dit gemis hadden ze vroeger nodig als ze als ongediertebestrijding in werden gezet en alle ratten moesten doden. Ook kan het zo zijn dat ze (door generaties heen) ervaringen hebben opgedaan waardoor zij denken dat dit gedrag nodig is.
Taalgebruik
Het taalgebruik in de hondenwereld helpt ook niet mee in hoe wij denken over hondengedrag. Het woord ‘training’ op zich geeft al een bepaalde sfeer en setting aan maar denk ook aan de termen gehoorzaamheid, commando’s, betrouwbaarheid, medewerking, beloning, straffen en probleemgedrag. Al deze woorden creëren bepaalde verwachtingen waar wij en/of de honden aan moeten voldoen. We hebben allemaal wel eens gehoord: ‘het ligt eraan hoe je ze opvoedt!’
Maar wat gebeurt er dan als je de ’hondentraining’ los laat? Krijgen we niet een grote puinhoop zonder regels en grenzen? Nee! Want het is wel onze verantwoordelijkheid om de honden door onze tijd en omgeving te loodsen. Om ze te laten zien wat er wel en niet werkt. Wij moeten ze de materialen en life skills geven om zichzelf veilig door de wereld heen te kunnen loodsen.
Omdenken
Onze honden zijn dus niet kapot of slecht getraind. Het is ons onbegrip en onze verwachtingen over hun gedrag dat onder de loep moet worden genomen.
We moeten ons dus niet afvragen ‘Hoe’ verander ik dit probleem, maar ‘Waarom’ zie ik dit gedrag? Wat is er aan de hand?
We moeten kijken, begrijpen en het dysfunctionele aspect aanpakken om zo het daadwerkelijke probleem aan te pakken en niet het symptoom: het ‘’probleemgedrag’.
Credits
Dit artikel is geschreven door gediplomeerd Family Dog Mediator en hondencoach Marra Mensink, eigenaresse van Wolfhalla (www.wolfhalla.nl) en het unieke Snuffelbos. Marra is opgeleid in de wetenschap achter L.E.G.S., de methode ontwikkeld door Kim Brophey, die werkt vanuit de toegepaste ethologie en verder gaat dan training en gedragsadvies.
