Schade voorkomen
Honden kunnen gedrag tonen waarbij er risico bestaat op het toebrengen van fysieke en mentale schade aan anderen. Denk hierbij aan allerlei vormen van gedrag dat valt onder de subjectieve parapluterm agressie. Bijvoorbeeld: bestormen, blaffen, grommen, happen, bijten.
Voor de behandeling van agressieproblematiek zijn de volgende drie punten noodzakelijk:
- Management
- Analyse welzijn & gedrag inclusief risicoanalyse
- Welzijnsgericht advies, afgestemd op de behoeftes van alle betrokken individuen
Dit artikel richt zich met name op het eerste punt: management. Wat is het, waarom is het belangrijk, wat wordt bedoeld met two layers of safety en welke valkuilen zijn er?
Wat is management?
Wellicht denk je bij management direct aan bedrijfsvoering en aan de manager van een bedrijf. Een manager die vooruit kijkt, overzicht houdt, visie en structuur biedt en dergelijke. Een persoon die anderen aanstuurt en leiding geeft.
Het heeft er misschien iets van weg, maar in relatie tot agressieproblematiek bij honden doelt men op iets anders. Management staat voor het maken van aanpassingen en het nemen van maatregelen waardoor agressief gedrag voorkomen kan worden en waarmee veiligheid gewaarborgd kan blijven.
Management: het voorkomen van risicovol gedrag en het waarborgen van veiligheid.
Het voorkomen van het tot uiting komen van risicovol gedrag kan op vele verschillende manieren.
Een voorbeeld: een hond die het boerenerf actief bewaakt wordt preventief tijdelijk ergens anders ondergebracht, omdat de boerderij een open dag heeft gepland die bezocht zal worden door veel volk. Hiermee wordt voorkomen dat deze hond het bewakingsgedrag kan tonen door de hond niet aan de situatie bloot te stellen.
Het waarborgen van veiligheid kan ook op vele verschillende manieren. Dit omvat echter niet altijd het voorkomen van het risicovolle gedrag.
Een voorbeeld: een hond die het boerenerf actief bewaakt bevindt zich op het moment dat er bezoekers verwacht worden op een afgezet stuk grond die grenst aan het erf. Hoge hekken voorkomen dat de hond toegang heeft tot het erf en de bezoekers. De hond kan de bezoekers wel waarnemen en zal woest aanslaan achter de hekken. Het hoge hek waarborgt in dit geval de fysieke veiligheid van de bezoekers, maar er is geen sprake van het voorkomen van het gedrag.
NB: het is mogelijk dat de bezoekers schrikken. Afhankelijk van de individuen is er op het mentale vlak in deze opzet dus geen garantie van het waarborgen van een veiligheidsgevoel.
Het belang van management
1) Dat het heel belangrijk is om te voorkomen dat een hond fysieke schade kan aanrichten is iets wat hopelijk weinig uitleg behoeft. Veiligheid waarborgen zou niet alleen fysieke veiligheid moeten betreffen, maar ook het waarborgen van een veiligheidsgevoel bij de betrokkenen.
2) Het ontbreken van een veiligheidsgevoel kan dieren (inclusief mensen) aantasten in hun welzijn. Zonder veiligheidsgevoel zijn sociale dieren bovendien niet goed in staat om verbinding aan te gaan met anderen. Voor een hondenprofessional is verbinding via o.a. veiligheid en vertrouwen noodzakelijk om anderen te kunnen helpen en motiveren (zowel mensen als honden).
3) Waarom is het naast het waarborgen van veiligheid ook belangrijk om het tot uiting komen van het agressieve gedrag te voorkomen? Het beoefenen van het risicovolle gedrag activeert allerlei interne processen en deze kunnen de kans op het bereiken van verbetering en gedragsverandering (zie punt 2 en 3 bovenaan dit artikel) flink doen afnemen.
Denk bijvoorbeeld aan overmatige stress wat welzijn onder druk kan zetten en wat het cognitieve vermogen kan belemmeren. Een hond kan ook via herhalende ervaringen leren dat agressie de meest effectieve strategie is om zichzelf in de eigen behoeftes te voorzien (bijvoorbeeld opluchting en zelfbescherming). Voorkomen is in deze dus onderdeel van het spreekwoordelijke genezen.
Hoe minder vaak de hond het risicovolle gedrag kan oefenen, des te groter de kans dat de hond in staat zal zijn om andere, gewenste vormen van reacties te ontwikkelen.
Two Layers of Safety – say what?
Ten behoeve van management kan er gebruik worden gemaakt van allerlei verschillende hulpmiddelen.
Denk aan het dragen van een halsband of een tuig. Of denk aan het leren dragen van een muilkorf. Denk ook aan een hondenriem die iemand goed vasthoudt of die stevig is vastgebonden aan een stevige paal. Of denk aan een jachtlijn die flexibel en tijdelijk ingezet kan worden, of een huislijn of sleeplijn die veilig meegesleept kan worden, et cetera.
Denk ook aan het gebruiken van afzettingen, schotten, hekken, babyhekjes of aan afgesloten deuren of aan het tijdelijk gebruiken van een bench. Enzovoorts.
Hondenagressie expert Michael Shikashio deelt de waardevolle tip: “always apply two layers of safety” . Hiermee adviseert hij om minstens twee lagen van veiligheidsmaatregelen te hanteren die voorkomen dat de hond fysieke schade kan aanrichten.
Voorbeelden van twee veiligheidslagen:
- De hond draagt een muilkorf én de hond is aangelijnd
- De hond is aangelijnd én bevindt zich achter een hoog hek
- De hond zit tijdelijk in een bench én deze bevindt zich in een afgesloten ruimte
- De hond draagt een muilkorf én bevindt zich achter een hek
Deze waardevolle tip komt voort uit jarenlange praktijkervaring. Honden blijken soms onverwacht een gesloten deur zelf te kunnen te openen. Honden kunnen soms onverwacht over een hek springen of klimmen. Honden kunnen soms losbreken van de riem of zich plots onverwacht loswrikken uit de hulpmiddelen die ze dragen. Dan is het fijn als er nog een tweede maatregel is genomen die de veiligheid alsnog kan waarborgen.
Muilkorftraining introductie
Het dragen van een muilkorf is iets wat een hond geleidelijk kan leren tolereren. Wanneer interactie met de muilkorf opgevolgd wordt met iets lekkers kan de hond er een positieve associatie mee opbouwen. De hond mag zelf beslissen om de muilkorf wel of niet te benaderen. Door ruimte te bieden kun je het veiligheidsgevoel bij de hond waarborgen. Hier zie je een voorbeeld van een eerste introductie:
Valkuilen bij management
Management is een essentieel onderdeel van de behandeling van agressieproblematiek. Er bestaan echter wel valkuilen.
Management staat lang niet altijd in dienst van hondenwelzijn.
Dikwijls omvat management voor de hond vormen van restrictie en beperking. Bijvoorbeeld, een hond die wordt opgesloten of vastgebonden. Het ontneemt de hond talloze mogelijkheden voor gedrag en dit kan een averechts effect hebben. Niet alleen op het welzijn van de hond, maar ook op gedragsproblematiek.
Zo kunnen sommige management maatregelen gevoelens bij de hond doen opborrelen die agressie kunnen aanwakkeren en versterken.
Indien er bijvoorbeeld sprake is van angst-gedreven agressie, realiseer dan dat aanlijnen en blijven staan, vastbinden of opsluiten tijdens blootstelling aan triggers, de hond een belangrijk coping mechanisme ontneemt: afstand vergroten. Dit kan onverstandig en zonde zijn, aangezien het uit eigen initiatief kunnen nemen van afstand een gewenstere strategie is dan reageren met agressie.
Realiseer ook dat beperking en restrictie frustratie kan aanwakkeren bij de hond.
Vaak zie je dan ook dat honden heftiger reageren wanneer zij zich achter een hek of aan de riem (of in de auto, bench, enzovoorts) bevinden. Restrictie en barrières kunnen veiligheid waarborgen en tegelijkertijd escalatie van het gedrag in de hand werken.
Denk ook aan overmatig management waarbij men doorschiet in management, omdat het de mensen zo’n rustgevend gevoel oplevert. Denk bijvoorbeeld aan een hond die uren lang (soms de hele dag) wordt opgesloten en/of geïsoleerd. Dit kan het welzijn van een sociaal zoogdier flink onder druk zetten en zo kunnen honden wegkwijnen.
Er hoeft hier zeker geen sprake te zijn van kwade opzet; het is heel belangrijk om goed te begrijpen wat voor impact hondenagressie op het welzijn van de betrokken mensen kan hebben.
Soms drijft wanhoop mensen tot rigoreuze maatregelen en dat pakt niet altijd gunstig uit voor het welzijn van de betrokkenen. Denk bijvoorbeeld ook aan mensen die geen bezoek meer durven te ontvangen vanwege het gedrag van de hond. Ook mensenwelzijn kan flink onder druk komen te staan. Soms zijn de opties serieus beperkt en moet je kiezen uit kwaden.
Zo kunnen soms pittige welzijnsdilemma’s ontstaan bij agressieproblematiek en management toepassingen. Het welzijn en de behoeftes van alle betrokkenen (zowel honden als mensen) dient dan ook altijd zorgvuldig overwogen te worden.
Als laatste is het goed om te benadrukken dat management slechts één essentieel onderdeel vormt van een behandeling, maar het is zelden een losstaande “oplossing”. Voor het bereiken van gedragsverandering is meer nodig.
Schakel een deskundige in
Schakel bij behoefte aan advies en begeleiding het liefst een welzijnsgerichte professional in die niet alleen kennis heeft over leerprocessen, maar die ook vooral kennis heeft over de vele andere factoren die van invloed kunnen zijn op gedrag en welzijn (bijvoorbeeld lichamelijk ongemak en pijn, iets wat helaas ontzettend vaak gemist wordt en wat een grote rol kan spelen).
Credits
Dit artikel is geschreven door Liselot Boersma, welzijnsdeskundige (PgDip CABW). Oprichter en eigenaar van www.HondenLot.nl, www.LotsDogs.com en www.WelfareBased.com.
