Welke activiteit past bij jouw hond?

Als hondeneigenaar wil je het beste voor jouw hond. Je geeft de hond te eten en drinken, je speelt met hem en je laat hem uit. Misschien ga je naar de hondenschool en/of beoefen je een hondensport met je hond.

Maar waar kun je terecht als je niet (zeker) weet of je hond te veel of te weinig beweging en/of uitdaging krijgt? Heeft je hond vaak last van stress? Verveelt jouw hond zich of is je hond juist heel druk, wat kun je daar aan doen? Kan jouw hond zich (goed) ontspannen en krijgt hij genoeg slaap en rust of niet? En wat nou als je hond niet los van de lijn kan en/of niet goed kan omgaan met andere honden? Allemaal dingen waar je wellicht tegenaan loopt als hondeneigenaar, wat kun je hier mee? We gaan eerst dieper op een aantal zaken in.

Gedrag en beweging

Al het gedrag van een hond (op een aantal reflexen na) begint in de hersenen. Dat is ook zo bij mensen. Om gedrag te kunnen uitvoeren (alles wat een hond doet is gedrag) is beweging nodig. De hersenen zijn onlosmakelijk verbonden met alles wat met beweging te maken heeft en het mooie is: van beweging worden de hersenen ‘beter’! Het communicatienetwerk in de hersenen werkt door, onder andere, neuronen. Wanneer er wordt bewogen, worden neuronen ‘gevoed’ en dat draagt bij aan een betere communicatie in de hersenen; waaronder betere prikkelverwerking. Dus hersenen starten beweging en beweging beïnvloed de structuur en de werking van de hersenen.

Ook de mentale beweging wordt meegenomen. Honden hebben een gedeelte in de hersenen dat de olfactorische bulbus heet. Dit gebied ligt voorin de hersenen en is bepalend voor de verwerking van geurinformatie. De olfactorische bulbus is groter bij honden dan bij mensen; geur speelt een grote rol in het leven van de hond. Snuffelen (en dus geurverwerking) is een voorbeeld van mentale beweging. Snuffelen tijdens de wandeling, maar ook het gebruik van de neus tijdens bijvoorbeeld hersenwerk of neuswerk.

Stress en coping

Stress is een toestandsaanduiding; het is een toestand van spanning waarin er sprake is van een verstoord lichamelijk en geestelijk evenwicht. Het ervaren van stress is niet (altijd) slecht; stress hoort bij het leven. Hoe we met stress omgaan is dan weer wel essentieel, zo ook voor onze honden. Wordt de stress-respons (de manier waarop het lichaam op stress reageert om het evenwicht te herstellen) namelijk vaak, langdurig of zelfs chronisch, dan kan je hond ziek worden.

Als we het hebben over welzijn van de hond, dan betekent dat dat het lichaam in evenwicht is (lichamelijk en geestelijk). In een toestand van welzijn kan de hond goed omgaan met uitdagende en/of bedreigende gebeurtenissen in de omgeving (stressoren). De manier van omgaan met deze stressoren noemen we coping.

Elke hond reageert uniek op prikkels. Een prikkel is een verandering in de inwendige of uitwendige omgeving waarop een hond reageert. Prikkels worden waargenomen door de zintuigen van de hond.

Om te reageren op prikkels, heeft elke hond ook nog eens een voorkeursreactie; we noemen dat de copingstijl van een hond (coping is Engels en betekent ‘omgaan’). Grofweg bestaan er twee verschillende copingstijlen: de proactieve copingstijl en de reactieve copingstijl.

Met reactiviteit wordt het vermogen om te reagerenop prikkels bedoeld, het zegt dus niets over agressie of uitvallen en het staat ook niet gelijk aan emotionele instabiliteit of impulsiviteit. De mate van reactiviteit van een hond hangt af van de omgeving, emotionele processen en het stressniveau.

Proactieve copingstijl: eerst doen dan denken (snel beslissen), zet vaker agressie in, functioneert goed in een vaststaand patroon en een voorspelbare omgeving, kan minder goed omgaan met veranderingen, is minder flexibel.
Reactieve copingstijl: eerst denken dan doen (de kat uit de boom kijken), goede impulscontrole, over het algemeen minder last van stress, functioneert beter in een afwisselende omgeving, kan beter omgaan met veranderingen, is meer flexibel.

Lees meer over coping, coping strategieën en stress.

Over- en onderstimulatie

Stimulatie komt uit de omgeving van de hond; prikkels beïnvloeden de hond. Afhankelijk van de motivatie van de hond en de voorkeursreactie (copingstijl / persoonlijkheid) van de hond reageert de hond door gedrag te laten zien. Dat kan (over)actief zijn maar ook heel passief. Dit heeft te maken met onder- en overstimulatie van de hond.

Bij onderstimulatie is er sprake van (te) weinig stimulerende prikkels in de omgeving om tot actie over te gaan en zie je vaker een passieve hond.
Bij overstimulatie zijn er juist (te) veel prikkels (of (te) weinig kans om tot rust en dus in balans te komen) voor de hond en gaat er iets mis in de prikkelverwerking. Hierdoor kan de hond overactief (druk) zijn of juist helemaal niet.

Ook kunnen onder- en overstimulatie leiden tot hyper-reactiviteit; een hond die overmatig reageert op een prikkel (extreem, buiten proportie, snel opgewonden). Hyper-reactiviteit kan dus een gevolg zijn van een weinig stimulerende omgeving maar ook van een teveel aan prikkels.

Helaas is er (nog) weinig relevant onderzoek gedaan naar ADHD bij honden. Marieke van der Burgt heeft er dit artikel over geschreven.

Slaap en rust

Slaap en rust zijn essentieel voor een hond. Tijdens slaap en rust kan de hond herstellen van alles wat hij heeft meegemaakt. Misschien heb je je eigen hond wel eens op zijn slaapplaats zien ‘rennen’ in de slaap of zelfs wel horen grommen of huilen. Dit zijn tekenen van de REM slaap (‘Rapid Eye Movement). Tijdens de REM slaap vinden veel herstelprocessen plaats. Jonge dieren hebben vergeleken met oude(re) dieren meer REM slaap, terwijl oude(re) dieren meer diepe slaap hebben. Een hond slaapt meer en heeft een ander slaappatroon dan wij mensen.

Een hond slaapt gemiddeld zo’n 12 uur per dag (pups meer dan volwassen honden, soms wel tot 18 uur) en is tussendoor vaker wakker dan wij. Verhindering van slaap en rust leidt tot storingen in het gedrag.

Behoeften van de hond

Het lopen op eigen tempo is voor elke hond belangrijk, dat gebeurt vaak tijdens het loslopen. Dit moet natuurlijk goed aangeleerd worden (met name het ‘hierkomen’ van de hond), maar niet elke hond KAN loslopen. Bijvoorbeeld uit veiligheidsoverwegingen of door een lichamelijke beperking van de hond. Toch moet ook voor deze hond voldaan worden aan de behoeften (eigen tempo lopen, snuffelen waar en wanneer e.d.).

Zo ook met spelen. Niet elke hond speelt graag met andere honden (sowieso kan er pas van echt spelen sprake zijn als de honden een band hebben) of met jou als eigenaar. Sommigen vinden het heerlijk om elk speeltje dat ze krijgen aan gort te scheuren, anderen kijken niet op of om naar speeltjes en zijn niet of nauwelijks te motiveren met spel. Maar spel kan toch fijn zijn voor een hond en kan voldoen aan de behoeften die te maken hebben met gedrag uit het ‘jachtsysteem’ van de hond. Op Wikipedia kun je meer lezen over gedrag en gedragssystemen.

Elke hond is uniek, elke hond is een individu. Een activiteitencoach voor honden kijkt naar het individu, rasgebonden eigenschappen (talenten) en naar de (on)mogelijkheden van de eigenaar.

Wat doet een activiteitencoach voor honden?

De activiteitencoach voor honden is goed opgeleid. Het zijn kynologisch instructeurs en/of gedragstherapeuten die de opleiding Activiteitencoach voor honden bij Tinley Academie hebben afgerond.

Het doel van het inschakelen van een activiteitencoach is de hond (weer) mentaal en fysiek in balans krijgen door middel van het opstellen van een activiteitenbalans zodat probleemgedrag voorkomen of omgebogen kan worden of omdat je met je hond meer of iets ander wil. Deze balans wordt helemaal op maat gemaakt, er wordt onder andere gekeken naar:

Gedrag en bewegen: de activiteitencoach kijkt onder andere naar de mate van beweging van de hond en welke beweging de hond wel en niet heeft, rekening houdend met de individuele hond en de mogelijkheden en onmogelijkheden van jou als eigenaar, daarnaast wordt er ook gekeken naar de mentale beweging van de hond;
Stress en coping: de activiteitencoach onderzoekt de copingstijl van jouw hond en neemt dit mee in de activiteitenbalans voor jouw hond;
Over- en onderstimulatie: de activiteitencoach onderzoekt waar de disbalans zit in de omgeving. Mocht er geen verbetering plaatsvinden met behulp van de activiteitenbalans, zal de activiteitencoach direct doorverwijzen naar een gedragstherapeut.
Slaap en rust: de activiteitencoach kijkt of de hond kan slapen, rusten en herstellen, hoe dat gebeurt en geeft advies over het natuurlijke dagritme van de hond;
Behoeften van de hond: de activiteitencoach onderzoekt de behoeften van jouw hond en coacht je bij het voldoen hieraan (aangelijnd wandelen / loslopen, spelen, welk speelgoed e.d.).

Een activiteitencoach werkt op aanvraag van jou als eigenaar of op doorverwijzing van gedragstherapeut, dierenarts, dierfysiotherapeut, politie en gemeente.
De activiteitencoach gaat samen met jou na wat de activiteiten zijn die aan- en afwezig zijn en stelt de activiteitenbalans op. Dat gebeurt met behulp van een vragenlijst en een eerste bezoek aan huis (intake). Je krijgt direct al oefeningen of activiteiten aangeboden die je met je hond kan gaan doen na de intake. Na een af te spreken tijd (meestal een paar weken) komt de activiteitencoach weer bij je langs om te kijken of en hoe de activiteitenbalans moet worden aangepast. Ook is de tweede afspraak bedoeld om jou als eigenaar goed te coachen en op weg te helpen.

Een activiteitencoach kan ook gedragstherapeut zijn, maar dat hoeft niet. Een goede activiteitencoach stuurt je door naar een gedragstherapeut wanneer de problemen van de hond te maken hebben met angst en/of agressie maar ook wanneer er een diagnose nodig is.

Een goede activiteitencoach zoekt samenwerking met andere hondenprofessionals zoals gedragstherapeuten, dierenartsen, dierfysiotherapeuten e.d.. Binnen een samenwerking wordt gekeken naar het welzijn van de hond en ieder draagt binnen zijn/haar professionele gebied hieraan bij.

Wanneer kun je bij een activiteitencoach voor honden terecht?

Met een:

(over)Actieve hond (drukke hond);
Passieve hond;
Oude(re) hond;
Revaliderende hond (bijv. na een operatie);
Pup (hulp bij ideaal dagritme inclusief socialisatieadvies en leren spelen);
Hond die altijd aangelijnd moet blijven;

Maar ook als je als eigenaar een fysieke beperking hebt of als onderdeel gedragsconsult van een gedragstherapeut (doorverwijzing en samenwerking activiteitencoach en gedragstherapeut).

Credits

Dit artikel is geschreven door Brigitte Ochel en Eline Poeze, Kynologisch Instructeurs en Activiteitencoaches bij Hond&Meer. Brigitte en Eline behoren tot de eerste lichting afgestudeerde Activiteitencoaches in Nederland.