Wat is habituatie?

Habituatie is iets anders dan socialisatie en toch heeft het er heel veel mee te maken. Beide begrippen hebben te maken met leren omgaan met je omgeving. Waar socialisatie gericht is op het sociale aspect, is habituatie dat niet zozeer.

Socialisatie

Gaat het om socialisatie, dan gaat het erom je op de juiste manier te gedragen en aan te passen rondom anderen. De hond leert het gedrag van soortgenoten kennen en welke interactie daarbij hoort. Hoe je elkaar behandelt en wat de consequenties zijn van dat gedrag in de interactie met soortgenoten. Maar ook de omgang met mensen komt hier om de hoek kijken. Het gaat hier dus vooral om de sociale interactie. Het is heel belangrijk om anderen in je omgeving goed te begrijpen en te vertrouwen, om op een ontspannen manier onderdeel te zijn van een groep. Om dit te kunnen, moet de wereld voor de hond duidelijk en voorspelbaar zijn. Als hij weet wat hij kan verwachten en de wezens in zijn omgeving vertrouwt, dan heeft hij geen reden om bang te zijn. Heeft de hond ook geleerd om op een goede manier op het gedrag van soortgenoten te reageren, dan voorkomt dat conflictsituaties. Dit draagt bij aan een plezierig leven en de mogelijkheid om ontspannen in aanwezigheid van andere honden. Dit betekent niet altijd dat een hond constant met andere honden speelt of door alle mensen geaaid wil worden. Een hond kan heel sociaal zijn, ook als hij soortgenoten en vreemde mensen links laat liggen.

Een hond kan ook heel sociaal gedrag ontwikkelen richting andere diersoorten, vaak lukt dat het beste wanneer de hond er op jonge leeftijd mee leert samenleven. Dit is de reden dat berghonden van pup af aan opgroeien tussen de schapen die ze op latere leeftijd moeten beschermen. Ze zullen de schapen geen kwaad doen, ze zijn immers familie. Dat zou weleens heel anders kunnen uitpakken als deze hond op volwassen leeftijd bij de kudde schapen wordt gezet.

Habituatie

Gaat het over habituatie, dan gaat het veel meer om gewenning. Het afnemen van de reactie op een prikkel. Eigenlijk een eenvoudige vorm van leren en toch kan hier heel veel in mis gaan. Het geleidelijk (passief) wennen aan prikkels, hangt wel samen met de oh-zo-belangrijke socialistieperiode bij pups. Deze gewenning gaat bijvoorbeeld mis bij hondjes die opgroeien in een schuur. Het is in dit proces namelijk wel heel belangrijk dat de pup wordt blootgesteld aan de prikkels waar hij aan moet wennen. Bijvoorbeeld geluiden of verkeer. Je hond hoeft geen sociale interactie aan te gaan met motoren en auto’s, maar het is wel prettig als hij eraan gewend is en er niet te veel op reageert.

Socialisatie en habituatie voor pups

In de omschrijving van de socialisatie van een pup, wordt eigenlijk ook veel habituatie toegepast. Om het niet onnodig ingewikkeld te maken voor kersverse hondeneigenaren, worden die begrippen dus vaak op één hoop gegooid onder de noemer ‘socialisatie’.

Wat is het effect van onvoldoende habituatie?

Onvoldoende habituatie en/ of socialisatie in de socialisatiefase van de hond, komt niet altijd meer helemaal goed. Het kan dan lijken alsof de hond een slechte ervaring of een trauma heeft opgedaan met bepaalde prikkels. Terwijl hij er misschien nooit aan heeft kunnen wennen, omdat hij er niet op de belangrijke momenten aan is blootgesteld.

Dit is de reden dat een goede fokker de pups al vroeg leert wennen aan geluiden, voorwerpen en ‘gekke’ dingen. Zijn de pups of jonge leeftijd op de juiste manier blootgesteld aan deze prikkels, dan zullen ze er dus op latere leeftijd aan gewend zijn en er niet meer (heftig) op reageren. Op die manier is habituatie geen ingewikkeld proces, het moet alleen wel gedaan worden.

Slechte habituatie kan het leven van een hond beheersen. Stel dat je hond niet goed gesocialiseerd is met honden, dat is lastig. Maar als je hond álles op straat doodeng vindt, is dat wel echt een welzijnskwestie voor de hond. Honden reageren soms heel heftig op dingen die ze niet kennen, soms door ernaar te blaffen maar ook niet zelden met agressue. Dit zijn voor de hond ‘rare’ dingen en hij begrijpt het niet omdat hij het nooit geleerd heeft. Hoe een hond met spannend situaties omgaat, hangt ook samen met zijn coping mechanisme.