Is jouw hond je aan het uittesten?

Help, mijn hond neemt een loopje met me!

Lijkt jouw hond alleen te luisteren wanneer het hem uitkomt? Zoekt hij keer op keer de grenzen op? Gaat hij zijn eigen gang zonder zich iets van jou aan te trekken? Als jij ‘ja’ hebt geantwoord op een van deze vragen, zal je misschien ook weleens gedachtes hebben als: ‘Hij doet het gewoon expres!’ of ‘Hij doet het om mij uit te testen’. Hoewel het heel menselijk is om zo te denken, is het niet erg realistisch. In dit artikel leg ik je uit waarom.

Valkuil

Dit menselijke denken is, hoe begrijpelijk ook, tegelijkertijd onze valkuil. We nemen de wereld waar door een menselijke bril en interpreteren zodoende alles wat we zien, meemaken en ervaren vanuit ons mens-zijn. Hierbij zijn we sterk geneigd om menselijke eigenschappen te projecteren op dieren of zelfs op objecten (er zijn maar weinig mensen die nog nooit iets tegen hun auto of computer hebben gezegd). Helemaal niet raar! Het gevaar is echter dat we door dit ‘antropomorfisme’ uit het oog verliezen dat dieren geen mensen zijn.

Bij het interpreteren van het gedrag van onze honden moeten we daarom oppassen dat we ze geen gedachtes of emoties toeschrijven die ze niet hebben. Als we van mening zijn dat een hond zijn spreekwoordelijke middelvinger naar ons opsteekt, gaan we dikwijls uit van een bepaalde opzettelijkheid. Van een diepere, bewuste gedachte achter het gedrag. Zo van: “Ik ga mijn baasje nu eens even lekker een loer draaien!” Het probleem is dat een hond de juiste hardware helemaal niet heeft voor dit soort konkelarij.

Kleine kwab

De hersenen van honden en mensen vertonen qua structuur en functie veel overeenkomsten. Vooral op het gebied van de meer basale bewustzijnsprocessen en emoties lijken we erg op elkaar. Dit zorgt er onder andere voor dat we in staat zijn zo’n hechte band met een hond op te bouwen; op een bepaald niveau is er sprake van wederzijdse herkenning, begrip en natuurlijk liefde!

Met betrekking tot de meer complexe emoties en gedachtes is het echter een ander verhaal. Honden hebben bijvoorbeeld maar een hele kleine voorhoofdskwab (ook wel frontaalkwab genoemd). Dit gedeelte van de hersenen wordt verantwoordelijk geacht voor ons unieke menselijke bewustzijn en voor menselijke functies als taal en symbolisch denken – het vermogen om abstract na te denken over het verleden en de toekomst.

Met name in het voorste gedeelte van de voorhoofdskwab – de prefrontale cortex – vinden er hogere mentale processen plaats, zoals plannen, het nemen van beslissingen, doelgericht handelen en impulsbeheersing. Dit gebied is bij de mens veel verder ontwikkeld dan bij elke andere diersoort. Dit is dan ook de reden dat de hond eenvoudigweg niet in staat is bewust de plaaggeest uit te hangen; hij beschikt niet over de hersencapaciteit die nodig is om snode plannen te bedenken en tot uitvoer te brengen.

Aantal factoren

Goed, er is dus geen sprake van een vooropgezet plan. Maar wat is er dan wel aan de hand? Waarom gedraagt hij zich zo? Waarom lijkt het of hij je voortdurend uittest en dwarsboomt? Als je bereid bent je menselijke bril af en toe eens af te zetten en te proberen de wereld wat meer vanuit het perspectief van de hond te bezien, zijn deze vragen niet heel moeilijk te beantwoorden.
Er zijn een aantal factoren die ten grondslag kunnen liggen aan zijn gedrag en in de praktijk is er vaak sprake van een wisselwerking, waardoor je ze eigenlijk niet los van elkaar kan zien. Om het overzichtelijk te houden, worden de belangrijkste factoren hieronder echter afzonderlijk besproken.

Afleiding

Als je hond niet komt als je hem roept, of als hij pas komt als het hem lijkt uit te komen (op zijn dooie gemak nog even snuffelend aan elk graspolletje dat hij tegenkomt). Als hij Oost-Indisch doof lijkt voor jouw smeekbedes. Of als hij andere dingen uitspookt waardoor je hem wel even achter het behang zou willen plakken, bedenk dan dat hij dit niet doet om jou op de kast te krijgen.

Vermoedelijk is er iets in de omgeving dat hem afleidt, waardoor hij op dat moment meer aandacht heeft voor die prikkel dan voor jou. Dit kan van alles zijn: een heel bijzonder geurtje, een andere hond in de verte of een kind dat met een bal aan het spelen is. Misschien is de drang om te ontdekken sterker dan jouw ‘nee’. Of misschien voelt hij zich wel angstig of gespannen, waardoor jouw aansporingen een soort achtergrondruis worden.

Omdat de hond een andere belevingswereld heeft, is het heel goed mogelijk dat dit alles jou niet direct opvalt. Daarom is het zo belangrijk dat we ons een beetje proberen te verplaatsen in zijn wereld. Door rekening te houden met alle externe – en interne – prikkels waar hij door afgeleid kan worden, kunnen we beter inspelen op de situatie. Hier komt dan ook de volgende factor om de hoek kijken: training.

Training

Laten we voorop stellen dat er met een angstige of gespannen hond niet te trainen valt. Daarom is het van groot belang dat je zorgt dat hij zich op zijn gemak voelt in de omgeving. Let daarbij goed op zijn lichaamstaal. Als je stresssignalen waarneemt, haal hem dan uit de situatie. Je kan niet van hem verwachten dat hij aandacht voor je heeft als al die stresshormonen door zijn lichaam razen.

Hetzelfde geldt in principe voor de externe prikkels die we in voorgaande paragraaf hebben besproken. Als je wil dat je hond goed naar je gaat luisteren en dat hij gewoon komt als je hemt roept, begin dan altijd in een omgeving met zo min mogelijk afleiding en prikkels. Door het héél rustig en stapje voor stapje op te bouwen, kan je uiteindelijk toe naar drukkere situaties. Dit wordt in het Engels ook wel proofing genoemd: de laatste stap in het aanleren van nieuw gedrag. Het gedrag wordt hierbij in verschillende situaties en op verschillende niveaus van afleiding geoefend. Het doel is immers dat je hond komt waar en wanneer je het commando geeft, niet alleen in de kamer waar je het hem hebt aangeleerd.

Dit vereist heel veel oefening; een hond is geen robotje waarbij je even het juiste knopje indrukt. Training vraagt veel tijd, geduld en energie. En vergeet die superlekkere voertjes niet!

Communicatie

Tot slot de derde factor: communicatie. Kijkt jouw hond je weleens aan alsof je gek bent geworden? Of alsof hij je voor je de eerste keer in zijn leven ziet? Grote kans dat hij je gewoon niet begrijpt. Honden letten heel goed op onze lichaamstaal, op onze mimiek en op wat we zeggen. Ze zijn gevoelig voor de meest subtiele veranderingen. Juist omdat ze niet over het vermogen beschikken dingen te overdenken of te relativeren, gaan ze af op wat ze voelen.

We kunnen onduidelijke communicatie voorkomen door ons hier wat meer bewust van te zijn. Dit werkt uiteraard twee kanten op; niet alleen moeten wij duidelijk zijn in onze communicatie naar de hond toe, ook moeten wij goed letten op de manier waarop hij met ons communiceert. Honden kunnen niet praten maar geven via hun lichaamshouding en hun gezichtsexpressie vaak heel goed aan wat er in ze omgaat. Er is hier on- en offline veel informatie over te vinden. Miscommunicatie kan leiden tot vervelende situaties en problemen tussen hond en eigenaar. Als je er wat dieper induikt, zal je vanzelf beter gaan begrijpen waarom je hond doet wat hij doet (of niet doet).

Laat hem zien hoe het hoort

Zoals al eerder opgemerkt beïnvloeden bovenstaande factoren elkaar en daardoor kan het best ingewikkeld zijn te achterhalen wat er precies ten grondslag ligt aan zijn ‘dikke middelvinger’- gedrag. Door goed op te blijven letten, je geduld te bewaren en na te denken over wat er in jouw hond om kan gaan, ben je echter al een stap dichterbij een oplossing. Vergeet niet dat hij het niet expres doet, hij weet gewoon nog niet hoe hij het op een andere manier moet doen. Het is aan jou hem de juiste weg te tonen.