Intrinsieke motivatie bij honden

Jij werkt toch ook voor je geld?

Dit argument wordt vaak gebruikt wanneer men anderen wil overtuigen van beloningsgerichte training van honden. Natuurlijk vindt een hond het heerlijk wanneer hij iets lekkers krijgt na het verrichten van bepaalde taak. Er zijn talloze wetenschappelijke onderzoeken die aantonen wat je met beloning gedrag kunt beïnvloeden, laat daar geen twijfel over bestaan.

Maar wist je dat er een nóg betere en nóg sterkere “beloning” bestaat?

Motivatie die van binnen uit komt

Een voerbeloning of een salaris zijn externe middelen om gedrag te beïnvloeden. Maar er bestaat ook zoiets als intrinsieke motivatie.

• Extrinsieke motivatie: wanneer gedrag gemotiveerd wordt door iets externs, denk hierbij aan geld of een voerbeloning, maar ook straf kan een extrinsieke motivatie zijn. Bij honden betreft dit vrijwel altijd gedrag wat een mens bij een hond wil aanmoedigen of ontmoedigen. (operante conditionering / B.F. Skinner)
• Intrinsieke motivatie: motivatie die gebaseerd is op het plezier wat iemand beleeft bij het ondernemen van een bepaalde activiteit zonder dat er sprake is van een externe beloning. Bij honden betreft dit gedrag wat ze uit zichzelf al graag doen. (Edward L. Deci / Richard M. Ryan)

De kracht van intrinsieke motivatie

Wetenschappers hebben ontdekt dat gedrag vanuit intrinsieke motivatie voordelen heeft ten opzichte van gedrag vanuit externe motivatie. Voorbeelden hiervan zijn:

• Intrinsieke motivatie is van lange duur en zelfvoorzienend
• Men is meer gefocust op de bezigheid zelf, men is niet bezig met de beloning (of de straf) die in het vooruitzicht ligt
• Men heeft meer plezier in het uitvoeren van de taak
• Men ervaart een groter gevoel van autonomie en succes (Edward L. Deci, Richard M. Ryan)
• Men is creatiever en is beter in staat problemen op te lossen

Intrinsieke motivatie is per mens of hond verschillend

Een paar voorbeelden uit mijn directe omgeving: mijn dochter maakt zonder het te vragen het kippenhok schoon. Er staat geen beloning tegenover. Ze vindt het ‘gewoon’ leuk om te doen en het geeft haar voldoening dat ze voor de kippen kan/mag zorgen. Het geeft haar een verantwoordelijkheidsgevoel. Zoonlief zou dit ‘vieze klusje’ nooit uit eigen beweging doen. Zijn intrinsieke motivatie is vooral op sportief terrein te vinden. Hij wil graag een salto kunnen maken en gaat door tot dat lukt. Niemand die hem daarvoor betaalt en toch werkt hij er hard voor en krijgt er zelfs blauwe plekken van. Je vraagt je dan zelfs af waarom hij al die moeite doet.

Hoe zit dat dan bij honden?

Wat is de intrinsieke motivatie van jouw hond?

Het mooiste zou zijn dat je een bezigheid kunt bedenken voor jouw hond waaraan je hond zoveel plezier beleefd dat de motivatie zoals hierboven beschreven zelfvoorzienend is. Je hond motiveren met voer werkt zonder twijfel, maar als hij het alléén maar om het voer doet, dan kun je je afvragen of hij het echt wel zo leuk vindt.

Hoe maak je gebruik van zijn intrinsieke behoeften? Is jouw hond een hond die graag met jou werkt? Dan heb je daar al een belangrijk onderdeel van de puzzel gevonden! Honden zijn sociale dieren en vinden het vaak heerlijk om samen iets te doen, dat geeft ze veel voldoening. Hier hoeft geen voertje tegenover te staan.

Uiteraard verschilt het ook per ras wat de intrinsieke motivatie is. Rassen zijn geselecteerd op een bepaalde eigenschappen zoals jagen, drijven en bewaken. Deze eigenschappen zijn intrinsiek aanwezig. Een Border Collie drijft schapen en een Labrador Retriever zwemt graag. Je hoeft daar niet veel voor te doen, want deze activiteiten zijn in zichzelf al belonend voor deze rassen. Snuffelen, speuren en kauwen zijn ook gedragingen die heel veel honden graag uit zichzelf doen.

Ook kun je hetgeen wat je hond het liefste doet ook gebruiken bij training volgens het premack principle.

Welzijn

Ontneem je je hond activiteiten die vanuit zijn intrinsieke motivatie voortkomen, dan kan dat negatieve psychologische gevolgen hebben. Ook voor honden is het belangrijk dat ze autonoom kunnen handelen en met plezier iets kunnen doen. Creëer daarom situaties waarin je hond kan spelen, ontdekken en kan doen waar hij een goed gevoel van krijgt.

Neurowetenschap

Een activiteit zoals snuffelen zorgt voor de aanmaak van dopamine. Dit geeft een fijn gevoel, een ultieme intrinsieke motivator! Neurowetenschapper Jaak Panksepp beschrijft het ‘seeking system’ als een emotioneel systeem wat draait om motivatie, verlangen en nieuwsgierigheid. Wanneer een dier op ontdekking kan gaan, kan snuffelen en onderzoeken dan geeft dat een goed gevoel. De ‘kick’ die de hond krijgt van een dergelijke activiteit, zorgt ervoor dat hij altijd gemotiveerd blijft het te blijven doen. Deze vorm van motivatie is daarom zelfvoorzienend.

Kan extrensieke motivatie roet in het eten gooien?

Dat je met beloning (en straf) gedrag kunt beïnvloeden staat als een paal boven water. Maar het is ook nuttig om stil te staan bij het feit dat het werken met een externe beloning ook een schaduwkant kan hebben als het gaat om motivatie.

Psychologen Mark R. Lepper en David Greene deden het volgende onderzoek:

Een groep kinderen van 3 en 4 jaar oud werd verdeeld in 3 kleinere groepen. Alle kinderen waren enthousiaste tekenaars, dat was een voorwaarde om mee te doen.

• Groep A werd verteld dat ze een certificaat zouden krijgen na het maken van een tekening.
• Groep B werd verteld dat ze iets zouden krijgen na het maken van een tekening. Zij kregen achteraf hetzelfde certificaat als groep A, maar hen werd dus niet verteld wát de zouden krijgen.
• Groep C werd niets verteld over een beloning in welke vorm dan ook, deze kinderen ontvingen ook daadwerkelijk niets na het maken van een tekening.

Wat bleek? In tegenstelling tot de kinderen uit groep B en C nam bij de kinderen in groep A de spontane interesse voor tekenen af met zo’n 50%. Deze kinderen waren veel sneller klaar met hun tekening en deden minder hun best om er iets moois van te maken, zodat ze zo snel mogelijk toegang tot de beloning konden krijgen.

Dr. Edward Deci trok na het bestuderen van maar liefst 128 studies over de effecten van beloningen een soortgelijke conclusie:

“Tastbare beloningen hebben de neiging om een substantieel negatief effect te hebben op intrinsieke motivatie (…) Zelfs als deze worden aangeboden als beloning voor goede prestatie, verminderen ze typisch intrinsieke motivatie voor interessante activiteiten.”

Dus moeten we nu stoppen met het trainen met beloningen? Nee, dat is niet wat we hiermee willen zeggen. We zijn echter zo gewend geraakt aan het werken met de clicker en met beloningen, dat we nog wel eens vergeten dat we nog een veel sterkere ‘tool’ tot onze beschikking hebben: intrinsieke motivatie!

De vraag is vooral; wil je het gedrag of juist de motivatie bij je hond beïnvloeden?
Voor een langdurig effect is het vruchtbaarder als je met de motivatie (én de emoties) aan de slag gaat.

Referenties

• Gadbois and Reeve (2014) Canine Olfaction: Scent, Sign, and Situation – Department of Psychology and Neuroscience, Neuroscience Institute, Dalhousie University, Halifax, NS, Canada
• Lepper, M. R., Greene, D., & Nisbett, R. E. (1973). Undermining children’s intrinsic interest with extrinsic reward: A test of the “overjustification” hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 28(1), 129–137. https://doi.org/10.1037/h0035519
• Deci, E. L., Koestner, R., & Ryan, R. M. (1999). A meta-analytic review of experiments examining the effects of extrinsic rewards on intrinsic motivation. Psychological Bulletin, 125(6), 627–668. https://doi.org/10.1037/0033-2909.125.6.627
• Wikipedia: Intrinsieke en extrinsieke motivatie
• Wikipedia: Zelfbeschikkingstheorie
• Jaak Panksepp – Affective Neuroscience
• YouTube: Intrinsic Motivation with Dr. Edward Deci (zie hieronder)