Razendsnelle alleskunner
De Border Collie ziet er eigenlijk een beetje uit als een heel gewone, gezellige doorsnee hond. Maar wie goed kijkt, ziet de tijgerachtige bewegingen en de bijzondere oogopslag van dit ras. Er zit dan ook veel meer in deze razendsnelle ‘schapenhond’ dan hij op het eerste gezicht doet vermoeden.
Foto rechtsboven: Sam Turner
Historie
Het grensgebied tussen Schotland en Noord-Engeland wordt de Borders genoemd, en in die streek is lang geleden de basis gelegd voor de Border Collie. Al bijna duizend jaar lang worden daar door honden grote kudden schapen gehoed. In de veertiende eeuw werd de export van wol steeds belangrijker. Voor de productie daarvan waren veel schapen nodig. De kudden liepen in min of meer verwilderde staat in de heuvels te grazen en moesten soms bijeen gescharreld en naar de markt gedreven worden. Hierbij was de hulp van de herdershonden onontbeerlijk.
Foto: Jessica Peperkamp-Versteilen
De honden die gebruikt werden kwamen in vele gedaanten voor, sprake van enige uniformiteit in het uiterlijk van de toenmalige herdershonden was er nog niet. Tenslotte was het uiterlijk niet belangrijk voor de boer en de herder. Als de hond zijn werk maar goed uitvoerde, de rest deed er niet toe. Selectie vond dan ook alleen maar plaats op basis van die werkkwaliteiten. Waren die goed, dan mocht de hond blijven en voor nakomelingen zorgen. Waren ze beneden peil, dan was de hond ten dode opgeschreven. Waarschijnlijk werden er in eerste instantie jacht- en drijfhonden gekruist, waaruit langzamerhand de zogenoemde Working Sheepdog ontstond. Er was destijds een grote variëteit aan herdershonden, maar alle Engelse Collierassen zijn in meer of mindere mate aan elkaar verwant.
De verschillende verschijningsvormen van de Border Collie. Foto’s v.l.n.r.: Caro Jansen, Brigitte van Gestel, Jessica Peperkamp-Versteilen, Angela Bruynswyck, Sam Turner, Adriënne van ’t Wout, laatste rij: Danielle Boshouwers.
Eigen stamboek
In zijn huidige verschijningsvorm wordt de Border Collie sinds de achttiende eeuw gebruikt. Vanaf de negentiende eeuw kwam er meer lijn en duidelijkheid in het ras en zijn ontwikkeling. In 1906 werd de International Scheepdog Society opgericht, die een eigen stamboek hanteerde waarin uitsluitend Border Collies werden opgenomen en die vooral waakte over de werkcapaciteiten van het ras. Honden die niet in dit stamboek zijn ingeschreven worden ‘Working Sheepdog’ of ‘Working Collie’ genoemd en zijn dus eigenlijk het stamboomloze broertje van de Border. Voor deze honden bestaat wel de mogelijkheid om in het stamboek opgenomen te worden, maar daartoe moeten zij een strenge test en keuringen ondergaan. Wordt dit allemaal met goed gevolg doorlopen, dan mogen deze honden zich alsnog Border Collie noemen. Wij noemen we ze hier gemakshalve maar allemaal gewoon Border Collie, hoewel er wel degelijk een verschil is in stambomen.
Het heeft overigens nog jaren geduurd voor de Border Collie door de Engelse Kennelclub als ras werd erkend. Men was er wat huiverig voor, want zodra er met de nadruk op het uiterlijk gefokt gaat worden, is het onvermijdelijk dat dit ten koste gaat van de werkkwaliteiten van een ras. En dat was iets wat men nu juist niet wilde. Pas in de jaren zeventig werd de Border Collie als ras geaccepteerd en in 1988 werd de officiële standaard opgenomen in de FCI, de overkoepelende internationale kynologische organisatie.
Grensgeval
De naam Border Collie dook voor het eerst op in een publicatie van John Keys over Britse hondenrassen uit 1570. Over waar de naam Collie vandaan komt, zijn de meningen verdeeld. Het meest waarschijnlijk lijkt dat het een verbastering is van het Engelse woord ‘coaly’ (zwart). Dit zou betrekking kunnen hebben op de overwegend zwarte kleur van de honden. Misschien sloeg het ook op de plaatselijke schapen, die zwarte koppen en poten hadden en die door dit soort honden gehoed werden. Waar ‘Border’ vandaan komt, is overduidelijk: border betekent ‘grens’ en de honden komen uit het grensgebied tussen Schotland en Engeland.
Foto’s: Dogdance demonstratie door Brigitte van Gestel tijdens Animal Event. Bron: Ron Baltus.
Karakter
De Border Collie heeft een baas nodig die bereid is aan de werklust van de hond tegemoet te komen. Er lopen heel wat gestreste Borders rond omdat ze geen uitlaatklep hebben voor hun tomeloze energie. Alleen wandelen of fietsen is niet voldoende, de hond heeft ook mentale stimulans, uitdaging en afwisseling nodig. Als de eigenaar aan de behoeften van de Border tegemoet kan komen, is het in huis geen drukke hond. Hij krult zich graag op aan de voeten van zijn baas en kan heerlijk liggen soezen.
Voor zijn eigen mensen is de Border Collie zeer aanhankelijk, maar tegenover vreemden kan hij zich wel eens wat gereserveerd opstellen. De meeste Borders gaan goed om met kinderen. Toch moeten we in het midden laten of het verstandig is een Border bij kleine kinderen te houden. Ze hebben soms de neiging kinderen te behandelen als schapen en ze bijeen te drijven en te hoeden. En in dat geval verwacht de hond wel dat hij gehoorzaamd wordt. Dat dit niet door ieder kind op prijs gesteld wordt, mag duidelijk zijn. En denk maar niet dat je het herderen uit een Border Collie kunt halen, dat ligt vast in zijn genen. Hij kán niet anders, hij moet!
Foto: Daphne van Zomeren
Border Collie in het kort
| Land van herkomst | Groot-Brittannië |
| Vroegere taak | herdershond |
| FCI-rasgroep | groep 1 (Herdershonden en Veedrijvers) |
| Gemiddelde leeftijd | 12-13 jaar |
| Schofthoogte | reuen 53,5 centimeter, teven iets kleiner |
| Voorkomende ziekten | epilepsie, PRA (oogafwijking), CEA (oogafwijking), TNS (probleem met het immuunsysteem) |
| Gebruiksmogelijkheden | schapendrijven, behendigheid, gedrag & gehoorzaamheid, flyball, frisbee en nog veel meer |
| Voorkomende gedragsproblemen | jagen, drijven van mensen, agressie, nervositeit |
| Waaks | redelijk |
| Omgang kinderen | goed |
| Omgang honden | goed |
| Vachtverzorging | gemiddeld |
| Bewegingsbehoefte | zeer hoog |
Borende blik
Een specifiek kenmerk van de Border Collie is ‘The Eye’, die borende, welhaast hypnotiserende blik waar dit ras beroemd om is geworden. De Border gebruikt die blik, ‘het oog’, om tijdens zijn werk schapen te fixeren en in de juiste richting te sturen.
Opvoeding
Eigenlijk staat de Border Collie nog heel dicht bij de wolf. Het schapendrijven, waar dit ras om bekendstaat, is in wezen niets anders dan jagen, maar dan zonder te doden. Feitelijk doet de Border niets anders dan ook de wolf doet bij het besluipen van zijn prooi, alleen doet de Border vaak het werk van een hele roedel wolven in zijn eentje. De hond rent op topsnelheid om de kudde heen, staat plotseling stil, duikt in elkaar en fixeert de schapen met zijn blik. Afhankelijk van zijn opdracht is hij op deze manier in staat een gehele kudde bij elkaar te houden en een bepaalde richting op te drijven of één of enkele dieren van de kudde af te zonderen.
Foto: Jessica Peperkamp-Versteilen
Ook in zijn lichaamstaal lijkt de Border Collie erg op de wolf. Wolven zijn heel extreem in hun lichaamshoudingen en met name in hun deemoedsgedrag. Ook de Border kan overdreven lijken in zijn pogingen om onderdanigheid te tonen. Net zo duidelijk als de Border Collie zich weet uit te drukken, is hij ook in staat de geringste non-verbale signalen van zijn baas te lezen. Zo kan het dus lijken of een goed gehoorzame Border Collie welhaast telepathisch in contact staat met zijn baas.
Het gehoorzaam maken van een Border is een fluitje van een cent, mits zijn eigenaar wel over enig inzicht in het hondengedrag beschikt. De hond is intelligent en heeft een enorme passie voor werken, in welke vorm dan ook. Waar andere honden er het bijltje bij neergooien en zeggen ‘doe het nou zelf maar’, kan de Border eindeloos doorgaan.
Niet dat ze zo veel herhaling nodig hebben, integendeel. De Border Collie leert razendsnel. Dat is zijn kracht, maar tevens zijn zwakte. Net zo snel als ze goede dingen oppikken, leren ze ook de verkeerde dingen aan. Vandaar dat de Border ondanks zijn gehoorzaamheid geen hond voor beginners is. Verkeerde gewoontes ontaarden immers al snel in gedrag dat als een probleem ervaren wordt, en probeer dat maar weer eens terug te buigen.
Opmerkelijke uitspraken van Border Collie-bazen
‘Hij ziet mijn kinderen als schapen.’- ‘Ze willen altijd maar geleid worden en kunnen niets zelfstandig.’
- ‘Iedereen die er aan twijfelt of honden op volzinnen kunnen reageren, zou eens met mijn hond kennis moeten maken.’
- ‘Thuis is ze rustig, bij de schapen hyperactief.’
- ‘Ze hebben niet zozeer fysieke als wel mentale inspanning nodig.’
Workaholic
Als hond die uitsluitend voor de gezelligheid of voor zijn vrolijke uiterlijk gehouden wordt, is de Border Collie per definitie niet geschikt. Het dier is een ‘workaholic’. Hij móet werken, in wat voor vorm dan ook. Krijgt hij die mogelijkheid niet en is hij gedoemd tot een gezapig leventje met een paar keer per dag een wandeling, dan is er een grote kans op problemen. Ontsnappen, slopen, jagen op van alles en nog wat en zelfs agressie kunnen het gevolg zijn wanneer een Border Collie zich gaat vervelen. Foto: Jessica Peperkamp-Versteilen
Werker en sporter
De Border Collie is en blijft een ‘schapenhond’. Op het gebied van het drijven en hoeden zijn ze fenomenaal. In het drijven is het een hond van uitersten. Het ene moment racet hij op topsnelheid vooruit, het andere moment ligt de hond plat op zijn buik of gaat over in sluipgang, een soort tijgeren met de buik dicht bij de grond en een ineengedoken houding. Nog steeds worden ze in Engeland volop in de praktijk ingezet, maar ook in Nederland en België lopen er schaapskudden over de heiden die worden begeleid door een herder met zijn Border Collie(s).
Daarnaast kan op veel plekken het schapendrijven als sport beoefend worden. Ook zijn er demonstraties met de Border Collie te zien, waarbij niet alleen schapen maar ook loopeenden bijeen worden gedreven. De Border zit er niet mee. Zijn motto: als het er meer dan één zijn, houd ik ze bij elkaar. En dan maakt het hem niet zo veel uit of het nou schapen, koeien, eenden, kinderen of zelfs mieren zijn.
Foto: Ron Baltus / Danielle Boshouwers
Bij gebrek aan drijfwerk is de Border uitermate geschikt voor allerlei andere vormen van sport. Obedience, gedrag & gehoorzaamheid, behendigheid, flyball, breitensport, overal waar de Border Collie opduikt, loopt hij in de hoogste regionen mee. Wat hij ook doet, hij er is vrijwel zonder uitzondering goed in. Het is niet voor niets dat op alle grote wedstrijden in Engeland het wedstrijdveld bijna geheel gevuld wordt door Border Collies. Maar ook in andere landen zie je de Border meer en meer op wedstrijden verschijnen, én winnen.
Verzorging en gezondheid
Bij de Border Collie komen soms erfelijke oogziekten voor, zoals Progressieve Retina Atrofie (PRA) en Collie Eye Anomalie (CEA). Ook een erfelijke afwijking die bekendstaat als TNS (Trapped Neutrophil Syndrome) komt wel voor. Hierbij produceert het beenmerg wel witte bloedlichaampjes, maar die worden niet effectief in de bloedbaan gebracht. Hierdoor ontstaat een gebrekkig afweersysteem en kunnen dieren overlijden aan infecties. Verder zijn er exemplaren die behept zijn met epilepsie. Over het algemeen kan de Border goed tegen de kou. De vachtverzorging is vrij eenvoudig: regelmatig even kammen en borstelen is voldoende.
Foto: Ron Baltus / Brigitte van Gestel
Samenvattend kunnen we stellen dat de Border Collie voor de goede eigenaar een fantastische hond is, die tot fabelachtige prestaties kan komen. Kunt u de hond niet geven wat hij zo hard nodig heeft: zoek een ander ras, er zijn er genoeg die met minder tevreden zijn. En bedenk dat die geweldige honden, die soms op televisie te bewonderen zijn, niet zo geboren worden. Ze worden gevormd door de juiste baas-hond combinatie.
In de media
Schapen hoeden in Engeland en treiball training met Brigitte van Gestel:
Informatieve links
- Border Collie Club Nederland
- Op Doggo.nl: Fokkers van Border Collies
Credits
Tekst: Jolien Schat, www.hondenscholen.com
Overname alleen toegestaan na uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de auteur.
Met dank aan Judith Lissenberg voor de redactie.
