Wat is 'trigger stacking' en waarom moet je het zien te voorkomen?

“Dat doet ‘ie anders nooit!”

Hoeveel hondeneigenaren zullen dit niet al eens vol verbazing of frustratie hebben uitgeroepen? Hun normaal gesproken zo zachtaardige en stabiele hond vertoont opeens angstig, reactief of zelfs agressief gedrag.

Er kunnen meerdere redenen zijn die hieraan ten grondslag liggen (denk bijvoorbeeld aan medische problemen) maar je hebt best kans dat het gedrag wordt veroorzaakt door trigger stacking. In dit artikel wordt uitgelegd wat deze term precies inhoudt, hoe je het kan herkennen en vooral… hoe je het kan voorkomen.

Wat is trigger stacking?

Trigger stacking (vrij vertaald: opeenstapeling van prikkels) is een situatie waarin meerdere – vaak spannende – gebeurtenissen in een te kort tijdsbestek plaatsvinden, waardoor de hond uiteindelijk een zeer heftige stressrespons vertoont. Los van elkaar, met genoeg tijd ertussen, zouden de gebeurtenissen hoogstens een milde stressreactie teweegbrengen maar als ze op elkaar worden gestapeld, vindt er een cumulatief effect plaats en wordt het eenvoudigweg teveel. Ook bij mensen kan er een dergelijk effect plaatsvinden. Denk maar eens aan die dagen waarop alles mis lijkt te gaan; je wordt te laat wakker, ontdekt dat je hond in huis heeft gepoept, morst koffie over je nieuwe kleren (of erger nog: de koffie blijkt op te zijn!), krijgt je auto in eerste instantie niet aan de praat en komt even later ook nog in een file terecht, waardoor je natuurlijk veel te laat op je werk aankomt. Los van elkaar zouden deze gebeurtenissen wel vervelend zijn maar je zou er nog niet van over je toeren raken. Als zij achter elkaar plaatsvinden, is er echter een grote kans dat je er behoorlijk gestresst van raakt. Je kan dan bijvoorbeeld ‘opeens’ in woede uitbarsten terwijl je in die file staat of helemaal overstuur op je werk aankomen. Dit komt door de opeenstapeling van al die kleine, vervelende ’triggers’. Bij honden werkt dit hetzelfde.

Wat gebeurt er precies?

Net als mensen krijgen honden gedurende de dag te maken met verschillende prikkels. Indien een bepaalde prikkel een milde stressreactie uitlokt, is er in principe nog niet zoveel aan de hand. Let wel: of een bepaalde prikkel als eng of bedreigend wordt ervaren, is volledig afhankelijk van de individuele hond. De ene hond vindt fietsers spannend, de ander mannen met baarden en weer een ander rennende kinderen (en ga zo maar door).

Bij stress of spanning komen er in het lichaam verschillende hormonen vrij, zoals cortisol en adrenaline. Adrenaline is een kortwerkend stresshormoon en stelt het lichaam in staat tot directe actie (vecht- of vluchtreactie). Als de prikkel is verdwenen, zal het hormoon ook weer vrij snel uit het lichaam verdwijnen. Cortisol kan echter wel 5 tot 8 uur actief blijven. Daarom is het belangrijk dat er genoeg tijd zit tussen de verschillende prikkels; het lichaam heeft de tijd nodig om weer in balans te komen.

Als de ene prikkel vrij snel na de andere optreedt, zijn er echter nog steeds stresshormonen aanwezig in het lichaam. De hormonen die bij deze nieuwste gebeurtenis vrijkomen, worden hier dan als het ware bij opgeteld.

Afbeelding: kleine vervelende gebeurtenissen die zich opstapelen, waardoor de hond ‘plotseling’ uitvalt.

Positieve spanning

Belangrijk om te vermelden is dat ook positieve spanning kan bijdragen aan trigger stacking.

Dit kan je misschien het beste vergelijken met het gedrag van een kind na een drukke dag in een pretpark. De hele dag heeft het het kind de grootste lol maar eenmaal thuis wordt het kribbig en huilerig; hoe leuk het ook was, de vele prikkels en voortdurende drukte eisen toch hun tol.

Als je met je hond hebt deelgenomen aan een plezierige activiteit (bijvoorbeeld een behendigheidswedstrijd of een workshop) is het dus belangrijk dat je rekening houdt met de positieve spanning die er daarna in zijn lijf aanwezig is.

Een voorbeeld

Hoe werkt trigger stacking nu in de praktijk? Laten we als voorbeeld een hond nemen die redelijk stabiel is maar het wel spannend vindt om andere honden tegen te komen of over zijn hoofd te worden geaaid. Daarnaast vindt hij vreemde mensen ook niet altijd even leuk; het is een beetje een kat-uit-de-boom-kijkend type. We noemen deze hond Ted.

Bij de ochtendwandeling is het gelijk al raak; hond nummer één komt opeens om een hoek gelopen. Dit levert zoals verwacht een milde stressreactie op bij Ted. Hij begint met zijn tong langs zijn lippen te likken en de haren op zijn rug komen iets overeind. Zodra de hond uit het zicht is, bedaart Ted weer een beetje.
De volgende prikkel dient zich echter alweer direct aan: er komt een kind aangelopen dat probeert Ted over zijn hoofd te aaien. Kinderen zijn normaliter geen probleem voor hem en zijn baasje ziet er dan ook geen kwaad in. Ted laat ondertussen al aardig wat stresssignalen (hoofd wegdraaien, oren naar achter, gespannen gezichtsuitdrukking, hijgen) zien maar helaas kan zijn baasje deze nog niet zo goed herkennen. Het niveau van de stresshormonen wordt nu alsmaar hoger. Eindelijk loopt het baasje door en kan Ted de ergste spanning wat weg laten vloeien, al voelt hij zich nog steeds erg onrustig.
Dan komt de druppel die de emmer doet overlopen; ze komen een voor Ted onbekende man tegen (kennelijk kent zijn baasje de man wel) en deze man begint hem vol enthousiasme aan te halen. Ook over zijn hoofd. Voor Ted is het nu echt genoeg, de stress wordt hem teveel en hij kan zich niet meer inhouden. Een flinke waarschuwingsbeet is het gevolg. De huid van de man wordt rakelings geraakt en hij heeft geen verwondingen maar het baasje van Ted is zich helemaal rot geschrokken en put zich uit in verontschuldigingen tegenover de man. “Het spijt me enorm, ik weet niet wat Ted heeft bezield om zich zo te gedragen. Hij doet dit anders nooit!”

“Vanuit het niets”

Door trigger stacking kunnen honden die zich normaal gesproken goed gedragen toch ‘opeens’ agressie (of elke andere extreme stressreactie) vertonen. Voor veel mensen komt dit gedrag vanuit het niets en er wordt dan ook vaak beweerd dat de hond geen enkele waarschuwing gaf alvorens over te gaan tot een beet. Er gaat echter altijd iets vooraf aan dergelijke reacties en de kans dat het te maken heeft met een opeenstapeling van stress is vrij groot.

Elke hond heeft een bepaalde grens. Bij de ene hond zal deze grens sneller worden bereikt dan bij de andere hond maar voor iedere hond geldt dat als de grens wordt overschreden hij gedrag kan gaan vertonen dat niet past binnen zijn normale repertoire. Het hoeft niet altijd een beet te zijn; sommige honden bevriezen bijvoorbeeld van angst of vluchten juist weg.

In het voorbeeld van Ted had de laatste ontmoeting best goed kunnen gaan. De aanhalingen van de man zouden alleen milde stress hebben opgeleverd (ook niet fijn, maar wel beheersbaar). Als er geen andere stressvolle gebeurtenissen hadden plaatsgevonden, zou Ted zich in feite gewoon hebben gedragen zoals altijd en zou zijn baasje niets hebben gemerkt.

Voorkomen is beter dan genezen

Wat kan je als hondeneigenaar nu doen om trigger stacking te voorkomen? Hieronder volgen enkele tips.

– Weet waar de grenzen van je hond liggen

De ene hond heeft sneller zijn grens (threshold) bereikt dan de andere hond. Probeer in te schatten waar de tolerantiegrens van jouw hond ongeveer ligt en voorkom dat hij daar overheen kan gaan. Voor veel honden staat dit niveau gelijk aan een bijtgrens; een overschrijding hiervan kan ervoor zorgen dat zelfs de meeste relaxte hond uiteindelijk zal bijten. Dit betekent tevens dat je heel goed moet weten welke factoren stress of spanning bij de hond kunnen veroorzaken en hoeveel hij daarvan kan hebben. Neem elke factor even serieus, hoe weinig het in jouw ogen misschien ook voorstelt. Vergeet niet dat verschillende factoren bij elkaar opgeteld een enorme stressreactie kunnen veroorzaken.

– Herken de manieren waarop je hond stress laat zien

Observatie is alles! Probeer een expert te worden in het lezen van de lichaamstaal van je hond. Hoe reageert hij in verschillende situaties, welke gedragingen laat hij zien, wat doet hij met zijn lichaam? Let vooral ook op de kleinste signalen! Op internet is er veel waardevolle informatie te vinden over de lichaamstaal van honden*. Daarnaast zijn er vele boeken** en dvd’s op de markt met betrekking tot dit onderwerp. Zodra je deze signalen leert herkennen, zal je makkelijker kunnen bepalen wanneer een bepaalde situatie of prikkel teveel is voor je hond.

– Herken de situaties waarin je hond gespannen kan raken

Wat zijn de triggers van de hond? Welke ervaringen bezorgen hem stress (hoe mild ook)? Dit kan echt van alles zijn: een bezoekje aan de dierenarts, borstelen/kammen, andere honden ontmoeten, kinderen, katten, mannen met hoeden, een balspelletje (postieve spanning!), fietsers, hardlopers, enzovoort. Elke hond heeft een eigen karakter, leer je hond kennen als individu en breng al zijn verschillende eigenschappen in kaart. Wat brengt hem van de wijs en waar loopt hij juist helemaal warm voor? Op die manier leer je zijn gedrag van tevoren steeds beter te voorspellen en kan je daar vervolgens rekening mee houden.

– Neem je hond in bescherming

Het is natuurlijk nooit helemaal te voorkomen dat je hond in een situatie terecht komt die hem spanning oplevert. Dan zou je in feite niet meer met hem naar buiten kunnen. Spanning en stress (positief en negatief) horen ook gewoon een beetje bij het leven. Zorg echter wel dat je hem zo goed mogelijk begeleidt tijdens deze situaties zodat hij niet overprikkeld kan raken. Daarnaast doe je er verstandig aan hem uit een situatie te halen die hem echt teveel stress geeft. Als je weet dat hij extra heftig kan reageren op spelende en rennende kinderen, zoek ze dan niet op of loop een andere kant op met hem. Ditzelfde geldt voor alle prikkels waar hij heftiger op kan reageren dan normaal.

– Geef je hond de tijd om tot rust te komen

Heel belangrijk! Geef je hond en zijn lichaam de tijd om te herstellen na een spannende ervaring, zodat nieuwe prikkels niet kunnen zorgen voor een opeenstapeling van de aanwezige stresshormonen. Ook als je denkt dat je hond het allemaal nog makkelijk aankan of als je geen duidelijk stresssignalen ziet, geef hem altijd de mogelijkheid om zich terug te trekken en tot rust te komen.