Hond is synoniem aan roedel
De woorden hond en roedel worden vaak in één adem genoemd. Woorden als roedel, roedelleider, roedeldier – of in het Engels packleader – vliegen je als hondeneigenaar om de oren. Daaruit voort vloeiend komt ook hiërarchie om de hoek kijken. Een roedel bestaat voor veel mensen uit een hiërarchische structuur met een alfa aan de top. De alfa is de baas van de roedel en bepaalt wat de anderen allemaal mogen. Op basis van deze gedachte gaan veel mensen met hun hond om. De mens moet koste wat kost voorkomen dat de hond de alfa wordt van de roedel, want dat is precies waar de hond op uit is. Klopt dit wel?
Foto door Daniel Stewart: village dogs, Zuid-Afrika.
Wat zeggen wetenschappers?
Er wordt al decennia lang onderzoek gedaan naar het natuurlijke gedrag van honden. De ideale kans om dat gedrag te bestuderen is om het gedrag van zogenaamde “village dogs” (vrij levende honden) te observeren.
Evolutiebioloog Ray Coppinger was de eerste die hier onderzoek naar deed. Hij bezocht locaties in Afrika en Mexico om het gedrag van deze honden in kaart te brengen. Om het gedrag van onze huishonden beter te begrijpen, moeten we ons meer verdiepen in deze village dogs volgens Coppinger.
Weetje: slechts 17% van alle honden op de wereld leeft als huisdier. Het overgrote merendeel leidt een vrij bestaan zonder eigenaar. Deze honden leven wel altijd in de nabijheid van mensen, ze zijn namelijk afhankelijk van etensresten die mensen weggooien.
Coppinger bestudeerde hondengedrag vanuit de evolutionaire biologie. Evolutie draait om overleven, het voortbestaan van de soort en het doorgeven van de eigen genen. Vader- en moederhond hebben er belang bij om hun eigen pups te beschermen en de resources (voedsel, water, onderdak etc.) met hen te delen. Een roedel zal de resources ook willen verdedigen tegen buitenstaanders zoals honden uit een andere roedel.
Ook wetenschapper Anindita Bhadra doet samen met haar studenten onderzoek naar het gedrag van meerdere groepen honden in India. Dit type hond leeft al duizenden jaren samen met mensen, niet als huisdier, maar als onderdeel van de samenleving. Ze zijn als het ware samen geëvolueerd met de mensen en hebben zich daar subliem op aangepast.
Hoe leven deze honden? Hoe gedragen ze zich? En hoe ziet een roedel er uit?
Een roedel is eigenlijk gewoon een familiegroep. Meestal betreft het de ouderhonden met hun nakomelingen en soms zie je nog een oma of een tante die ook bij die groep horen. De volwassen honden in de roedel helpen vaak mee bij de opvoeding van de kleintjes. Soms splitst een groep zich op wanneer de groep te groot wordt voor het gebied waarin de honden leven. Jonge honden vertrekken bijvoorbeeld naar een naastgelegen gebied en beginnen daar weer hun eigen familie/roedel. Er heerst over het algemeen harmonie in een roedel. Er is geen sprake van agressie of onderdrukking door een alfahond. Als je al van een alfa kunt spreken, dan is dat de ouderhond die met veel zorg de kinderen opvoed en beschermt. Een alfa is géén agressor, maar een verzorger.
In het onderzoeksgebied van Bhadra (de stad Calcutta) leven meerdere roedels. Iedere roedel leeft in een eigen territorium. Een territorium kun je je voorstellen als een of meerdere huizenblokken of een wijk, vaak begrensd door een straat of een andere vorm van infrastructuur. Ieder territorium wordt met geurvlaggen gemarkeerd zodat honden uit andere gebieden weten waar de grenzen van de verschillende territoria zijn.
Zéér zelden zullen honden over zo’n grens gaan en ook zéér zelden komt het tot een conflict. De roedels leven naast elkaar, maar zoeken elkaar niet echt op. Zolang er voldoende voedsel te vinden is voor iedereen binnen de roedel, zal een hond ook niet zomaar verhuizen naar een ander gebied.
Leven honden altijd in groepen?
Italiaanse onderzoekers Simona Cafazzo en Roberto Bonanni hebben gezien dat vrij levende honden langdurig in hechte, sociale groepen leven. Echter kunnen honden ook wel eens in hun eentje op pad gaan. Er zijn gebieden waar volwassen honden de dag grotendeels alleen doorbrengen op zoek naar eten. Dit heeft vaak te maken met de spreiding van voedsel. Denk aan een dunbevolkt gebied waar voedselaanbod minder verzadigd is, zodat honden grotere afstanden moet afleggen. Vaak keren deze honden na zo’n dag wel terug naar een plek om te overnachten, samen met soortgenoten.
Samengestelde groepen honden
Wanneer honden niet samen zijn opgegroeid en later bij elkaar komen, dan kan dat voor onzekerheid zorgen. Een hond kent zijn plek in de groep niet. Er is geen familieband, er is geen historie tussen de honden. Ze weten niet wie vriend of vijand is. Hier zul je dus vaker een conflict tegen komen. Een conflict ontstaat vooral wanneer er een tekort aan voedsel is, wanneer het territorium betreden worden door ongewenste gasten of tussen mannetjes over een loops teefje. Maar een fijne ligplek of een speeltje kunnen ook wel voor conflict zorgen.
Wolvenroedels
Mensen vergelijken honden vaak met wolven. En daar zit wel wat in. Ook bij wolven worden roedels gevormd door een alfa paartje (vader en moeder) met pups en soms blijven de pups van het vorige jaar ook bij de roedel. Hoe groot de roedel uiteindelijk kan worden, hangt af van het voedselaanbod.
Hiërarchie in een roedel
De honden in een natuurlijke roedel hebben een familieband. De alfa is bij honden meestal de moederhond. Is zij de baas die met harde hand regeert? Nee. Volgens evolutiebioloog Ray Coppinger is dat allesbehalve logisch. Ouders willen juist hun kinderen verzorgen en op zien groeien, zodat ook zij later een eigen roedel kunnen beginnen. Zo werkt het ten slotte in de natuur bij alle dieren. Alleen dan kan het voortbestaan van een soort gegarandeerd worden.
Er bestaat dus wel een hiërarchie, maar dit is niet veel anders dan in een mensengezin. Vader en moeder verzorgen, verdelen het eten en nemen beslissingen voor hun kinderen. Op een dag zijn de kinderen volwassen en kunnen op eigen benen staan. Het is dan hun beurt om de volgende generatie te begeleiden naar hun volwassenheid.
YouTube
Honden in India:
Referenties
- Dogs: A New Understanding of Canine Origin, Behavior and Evolution Paperback – October 1, 2002 by Raymond Coppinger, Lorna Coppinger
- Sreejani Sen Majumder & Anandarup Bhadra & Arjun Ghosh & Soumitra Mitra & Debottam Bhattacharjee & Jit Chatterjee & Anjan K. Nandi & Anindita Bhadra, To be or not to be social: foraging associations of free-ranging dogs in an urban ecosystem, acta ethologica ISSN 0873-9749, Volume 17, Number 1, acta ethol (2014) 17:1-8, DOI 10.1007/s10211-013-0158-0
- The World Is Full of Dogs Without Collars (New York Times)
- Bonanni, Roberto & Cafazzo, Simona. (2014). The Social Organisation of a Population of Free-Ranging Dogs in a Suburban Area of Rome: A Reassessment of the Effects of Domestication on Dogs’ Behaviour. 1016/B978-0-12-407818-5.00003-6.
- Simona Cafazzo, Paola Valsecchi, Roberto Bonanni, Eugenia Natoli, Dominance in relation to age, sex, and competitive contexts in a group of free-ranging domestic dogs, Behavioral Ecology, Volume 21, Issue 3, May-June 2010, Pages 443–455, https://doi.org/10.1093/beheco/arq001
- Zoogdiervereniging: Wolven, leefwijze en voedsel
Credits
Dit artikel is geschreven door Debby van Dongen, eigenaar van Doggo.nl.
