Castratie van de reu – De gevolgen voor gezondheid en gedrag

Normale ontwikkeling van de reu

Op een leeftijd van ongeveer zes tot twaalf maanden bemerk je waarschijnlijk een gedragsverandering bij je reu… De start van de puberteit! Er is veel variatie tussen rassen en tussen individuen wat betreft de precieze start van de puberteit. Over het algemeen komen grotere honden later in de puberteit en zijn ze later volwassen dan kleinere honden. Honden zijn pas volledig fysiek en mentaal volwassen als ze twee tot drie jaar oud zijn.

Tijdens de puberteit wordt de reu vruchtbaar, doordat de productie van geslachtshormonen op gang komt. In deze periode zal een intacte reu steeds vaker zijn poot optillen bij het plassen, meer bezig zijn met geuren (en markeren) tijdens het wandelen en mogelijk op een andere manier reageren op zijn omgeving.

In tegenstelling tot de teef heeft de reu geen cyclus van vruchtbaarheid. Een intacte reu is vanaf de puberteit in principe altijd vruchtbaar. Wel zijn er schommelingen in de hoeveelheid testosteron in het lichaam, zeker tijdens de puberteit. Het is nooit goed onderzocht, maar naar schatting lijken hormoonpieken voor te kunnen komen die tot zeven maal hoger dan de uiteindelijke gemiddelde volwassen waarde. Geslachtshormonen wordt in relatief kleine hoeveelheden geproduceerd in de bijnieren, maar het grootste deel komt van de testikels. Bij het verwijderen van de testikels daalt de hoeveelheid testosteron in het lichaam dan ook drastisch, namelijk met meer dan 99%. Deze verandering heeft een aantal gevolgen voor het gedrag en de gezondheid van je reu.

Positieve gezondheidseffecten van castratie

Er is lang gedacht dat castratie een positieve invloed heeft op de gezondheid van de prostaat.

• Wat betreft goedaardige vergroting van de prostaat klopt dat. Goedaardige prostaatvergroting komt naar schatting voor bij tot wel 75% van de oudere (ouder dan +/- 10 jaar) intacte reuen. De meeste reuen met deze vergroting, ervaren hiervan geen klachten. De reuen die wel klachten ervaren, kunnen op dat moment behandeld worden door de dierenarts (hetzij met medicatie, hetzij door castratie). Prostaatvergroting is goedaardig, dus er is geen risico op uitzaaiing.
• Ten slotte is er na castratie geen kans meer op testikeltumoren, aangezien de testikels worden verwijderd.

Castratie heeft echter ook een aantal nadelige effecten op de gezondheid.

Negatieve gezondheidseffecten van castratie

Botontwikkeling

• Vooral wanneer het gedaan wordt voordat de hond volledig is uitgegroeid, heeft castratie een negatieve invloed op de ontwikkeling van het skelet. De geslachtshormonen die vrijkomen vanaf de puberteit dragen bij aan het sluiten van de groeischijven. Bij castratie voor die leeftijd, blijven de groeischijven langer open en groeien de botten net wat langer door. De verhouding van de botten ten opzichte van elkaar verandert daardoor. Dit heeft niet alleen effect op het uiterlijk van de hond, maar ook op de functionaliteit van de gewrichten. Gecastreerde honden hebben hierdoor vaker last van heupdysplasie, elleboogdysplasie, patella luxatie en ruptuur van de kruisband van de knie.
• Bij castratie nadat de groeischijven zijn gesloten, blijft voornamelijk een vergrote kans op ruptuur van de knieband aanwezig. Natuurlijk zijn er naast castratie nog vele andere risicofactoren die invloed hebben op de kans op het ontstaan van deze afwijkingen, zoals het ras, de mate van belasting op jonge leeftijd, de voeding, etc.

Op bovenstaande röntgenfoto’s is duidelijk te zien dat bij een pup de groeischijven nog niet gesloten zijn. (Bron: hluhluwe.ch)

Kanker

Goedaardige vergroting van de prostaat komt minder vaak voor na castratie, maar prostaattumoren komen juist vaker voor bij gecastreerde reuen. Daarbij komen tumoren van allerlei weefsels buiten het geslachtsstelsel vaker voor bij gecastreerde honden. Het gaat hierbij onder andere om botkanker, huidkanker en lymfekanker. Ook hier zijn er natuurlijk andere risicofactoren die meespelen.

Fysieke fitheid

Hoewel er natuurlijk veel factoren een rol spelen bij de fysieke fitheid van honden, lijkt castratie hier vooral negatief aan bij te dragen. Overgewicht lijkt vaker voor te komen bij gecastreerde honden, door vertraging van het metabolisme, terwijl de bespiering juist vermindert, door een gebrek aan testosteron. Dit kan verschillende negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid.

Gedragseffecten van castratie

Het verminderen van ongewenst gedrag is de meest voorkomende reden van castratie van reuen. Het gaat dan bijvoorbeeld om agressie (waaronder uitvallen), rijgedrag, markeergedrag of veelvuldig weglopen. Vanuit wetenschappelijk onderzoek is helaas niet veel te zeggen over het effect van castratie op deze gedragingen. Er is namelijk nooit onderzoek gedaan waarbij het gedrag van dezelfde honden voor én na castratie werd vergeleken. Hierdoor is het niet mogelijk om oorzaak en gevolg van eventuele bevindingen aan te tonen. Desondanks zijn er wel indicaties, zowel gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek als uit praktijkervaring, dat reuen onzeker(der) kunnen worden na castratie. Testosteron zorgt namelijk niet alleen voor ‘haantjesgedrag’, maar ook voor een gezonde dosis zelfvertrouwen. Als je je reu wil laten castreren vanwege ongewenst gedrag, is het daarom ontzettend belangrijk om na te gaan of het aannemelijk is dat het gedrag door hormonen wordt veroorzaakt. Een goede gedragstherapeut kan je hierbij helpen.

Houd er verder rekening mee dat mogelijk niet alleen het gedrag van jouw hond verandert na castratie, maar ook de manier waarop andere honden op hem reageren. Dit kan komen doordat je hond zich anders gaat gedragen, maar ook doordat hij anders gaat ruiken. Het is te kort door de bocht om te stellen dat je reu naar een teef gaat ruiken, maar om vooralsnog onbekende reden, worden gecastreerde reuen soms aantrekkelijk voor intacte reuen. Er is een theorie gebaseerd op ongepubliceerde data dat het jaargetijde waarin je hond gecastreerd wordt invloed zou kunnen hebben op hoe hij naderhand ruikt, maar helaas zijn daar nog geen conclusies aan te verbinden.

Meedoen aan wetenschappelijk onderzoek?

Conclusie

Wat betreft het effect op gezondheid is de conclusie relatief gemakkelijk: voor een gezonde reu heeft castratie meer mogelijke nadelen dan voordelen. Dit geldt sterker bij castratie voordat de groeischijven zich hebben gesloten. Soms kunnen gedragsredenen voor castratie opwegen tegen de voornamelijk negatieve gezondheidseffecten. Het effect op gedrag is vaak lastig te voorspellen. Er zijn zeker honden waarvoor castratie een positief effect heeft, maar ook honden bij wie het gedrag juist verslechtert. Het goed nagaan van de oorzaken van het gedrag samen met een gedragstherapeut, kan je helpen het effect beter te voorspellen.

Bij twijfel kan een chemische castratie een goede optie zijn. De reu wordt dan tijdelijk (gemiddeld 6 of 12 maanden) gecastreerd middels een implantaat. Er zijn uitzonderingen, maar over het algemeen komt het effect van een chemische castratie goed overeen met dat van een operatieve castratie. Ben echter wel voorzichtig met chemische castratie op jonge leeftijd. Chemische castratie voordat de groeischijven zijn gesloten, heeft namelijk dezelfde sterk negatieve invloed op de ontwikkeling van het skelet als operatieve castratie.

Tweeluik over de gevolgen van castratie

Dit artikel is onderdeel van een tweeluik. Het andere deel vind je hier: Castratie van de teef – De gevolgen voor gezondheid en gedrag

Referenties

Dit artikel is gebaseerd op tientallen wetenschappelijke referenties. Een deel van de belangrijkste (gebaseerd op opzet van de studie en grootte van de onderzoeksgroep) is hieronder genoemd. Neem eventueel contact op voor een complete lijst, of raadpleeg een van de eerste twee artikelen hieronder. Dit zijn review artikelen, die een overzicht geven van bestaande literatuur.

• Palmer, C., Corr, S., & Sandøe, P. (2012). Inconvenient desires: should we routinely neuter companion animals? Anthrozoos, 25, 153-172.
• Urfer, S.R. & Kaeberlein, M. (2019). Desexing Dogs: A Review of the Current Literature. Animals, 9, 1086.

Negatieve gezondheidseffecten na castratie

• Gruntzig, K., Graf, R., Boo, G., Guscetti, F., Hassig, M., Axhausen, K.W., et al. (2016). Swiss Canine Cancer Registry 1955–2008: Occurrence of the Most Common Tumour Diagnoses and Influence of Age, Breed, Body Size, Sex and Neutering Status on Tumour Development. Journal of Comparative Pathology, 155, 156-170.
• Hart, B.J., Hart, L.A., Thigpen, A.P. & Willits, N.H. (2016). Neutering of German Shepherd Dogs: associated joint disorders, cancers and urinary incontinence Veterinary Medicine and Science, 2, 191-199.
• Torres de la Riva, G., Hart, B.L., Farver, T.B., Oberbauer, A.M., Messam, L.L.M., Willits, N. & Hart, L.A. (2013). Neutering dogs: Effects on joint disorders and cancers in golden retrievers. PloS One 8 (2).
• Zink, M.C., Farhoody, P., Elser, S.E., Ruffini, L.D., Gibbons, T.A. & Rieger, R.H. (2014). Evaluation of the risk and age of onset of cancer and behavioural disorders in gonadectomized Vizslas. Journal of the American Veterinary Medical Association 244(3), 309-319.

Gedragseffecten na castratie

• Kaufmann, C.A., Forndran, S., Stauber, C., Woerner, K. & Gansloßer, U. (2017). Open Journal of Veterinary Medicine, 2, 1, 22-37.

Credits

Dit artikel is geschreven door Pascalle Roulaux, BSc Diergeneeskunde en MSc Dierwetenschappen. Pascalle geeft via haar bedrijf Dog Knows lezingen over onder andere de effecten van castratie op het gedrag en de gezondheid van honden.