Kunnen honden jaloers zijn?

Wat is jaloezie?

Kennen honden jaloezie? De meeste hondeneigenaren hebben wel eens gedragingen van jaloezie bij hun hond gezien, of kunnen we hier eerder spreken van antropomorfisme? Dichten we menselijke eigenschappen toe aan honden? Wat zegt de wetenschap hierover? Zijn honden wel eens jaloers?

Jaloezie is een complexe emotie waarvan lange tijd gedacht werd dat alleen mensen deze bezitten. Het is niet altijd duidelijk wat de functie van deze emotie is, maar waar de meesten het over eens zijn is dat er een ‘sociale driehoek’ nodig is, waarbij een buitenstaander zich mengt in een belangrijke relatie tussen twee individuen. Er is veel onderzoek gedaan naar jaloezie bij mensen en dan met name bij mensen die vreemdgaan of naar jaloezie binnen vriendschappen. Een theorie is dat kinderen uit hetzelfde nest concurreren om de zorg en aandacht van hun ouders. Als die theorie klopt, dan is het aannemelijk dat dieren deze emotie ook hebben om te overleven. Jaloezie kan ook een rol spelen bij de voortplanting, denk aan twee mannetjes die om hetzelfde vrouwtje vechten. Het is dus helemaal niet zo’n gekke gedachte dat de hond, een sociaal dier, jaloezie kent. Darwin onderschreef dit zelfs al in 1871.

Jaloezie bij jonge kinderen

Kinderen van 6 maanden vertonen al gedragingen die op jaloezie duiden. Zodra de moeder aandacht schenkt aan een ander kind (een levensechte pop), begint het eigen kind negatieve emoties te vertonen zoals verdriet en boosheid en vreugde neemt af. Wanneer de moeder de aandacht op een boek had gericht, vertoonde het kind minder negatieve emoties. (Hart S, 2002)

Wetenschappers hebben inmiddels ontdekt dat honden emoties ervaren die vergelijkbaar zijn met die van een kind 2 tot 3 jaar oud.

Jaloezie bij honden onderzocht

In 2021 publiceerden wetenschappers aan de universiteit van Auckland een nieuw onderzoek naar het gedrag van 18 honden met betrekking tot hun eigenaar.

De eigenaar bevond zich aan de ene kant van een ruimte en maakte contact met a) een neutraal voorwerp en daarna b) een nephond. De eigen hond zat gedurende deze test aangelijnd aan de andere kant van diezelfde ruimte. De lijn van de hond was verbonden met een apparaat om de kracht te meten waarmee de hond richting zijn eigenaar trok.

Wanneer de eigenaar contact maakte met de nephond en deze aaide en lieve woordjes toesprak, was de trekkracht velen malen groter dan wanneer de eigenaar contact maakte met het neutrale voorwerp.

De conclusie van de onderzoekers was dat honden wel degelijk jaloers kunnen worden wanneer ze zien dat een andere hond alle aandacht krijgt. Ze zijn dan bang dat de sociale band die zij hebben met hun eigenaar wordt bedreigd.

Sociale driehoek

In 2008 werd een vergelijkbaar onderzoek gedaan. Toen toonden onderzoekers aan de Universiteit van Portsmouth aan dat honden in een sociale driehoek ook emoties van jaloezie laten zien. Zodra de eigenaar van de hond aandacht gaf aan een ander mens of dier, probeerde de hond de aandacht van de eigenaar te krijgen door bijvoorbeeld tegen de eigenaar aan te duwen of door te blaffen, grommen of piepen. Ook gingen honden soms tussen de eigenaar en de ‘rivaal’ staan.

In 2014 hebben Amerikaanse onderzoekers Christine Harris en Caroline Prouvost (Universiteit van Californië) de opzet van het onderzoek met de 6 maanden oude baby’s toegepast op honden. Aan dit onderzoek deden 36 honden mee. Alle honden werden in hun thuissituatie gefilmd terwijl de eigenaren hun hond moesten negeren in drie verschillende situaties.

Situatie 1: Als eerste kreeg de eigenaar instructies om alle aandacht aan een levensecht speelgoedhondje te geven. Dit hondje maakte geluid en kon ook zijn staart bewegen. Men speelde met het hondje, aaide het en sprak lieve woordjes tegen de ‘hond’.
Situatie 2: Hier deed de eigenaar exact hetzelfde bij een nieuw voorwerp, hiervoor werd een Halloween emmer gebruikt. De onderzoekers wilden weten of een nietszeggend voorwerp dezelfde gedragingen zou oproepen als een sociaal voorwerp (levensecht speelgoedhondje).
Situatie 3: In deze situatie moest de eigenaar een kinderboek hardop voorlezen. Dit betrof een pop-up boek met geluiden. Hiermee wilden de onderzoekers ontdekken of de honden alleen het gebrek aan aandacht moeilijk vonden of dat er echt een verschil te zien zou zijn met de eerste situatie, dus gebrek aan aandacht als gevolg van een indringer.

Hoe herken je jaloezie?

Tijdens het onderzoek werd gekeken naar verschillende vormen van gedrag:

Agressief gedrag: bijten of uithalen naar het voorwerp
Aandacht vragen: eigenaar aankijken, kijken naar voorwerp, aanraken, aanstoten
Tussen de 3 situaties in werd steeds een onderbreking van 30 seconden ingelast, waarbij de eigenaar het voorwerp neerlegde en wegliep. Ook tijdens deze onderbrekingen werd het gedrag bestudeerd: agressie naar het voorwerp, achterna lopen van de eigenaar, voorwerp bekijken/besnuffelen, voorwerp negeren.

Figuur 1: de getoonde gedragingen tijdens de 3 verschillende situaties. http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0094597.g001

Agressief gedrag

In figuur 1 is te zien dat in de eerste situatie 25% van de honden uithaalde (snapping) naar de speelgoedhond. In de andere 2 situaties was er maar één hond die dat deed naar de emmer en het boek. Tijdens de onderbrekingen reageerde 36% van de honden agressief naar de speelgoedhond. Het is dus opvallend dat agressief gedrag veel vaker werd vertoond in de situatie met de levensechte speelgoedhond.

Aandacht vragen

In figuur 1 is te zien dat honden vaker de aandacht van de eigenaar probeerden te krijgen door deze aan te raken of te duwen. Ook probeerden honden vaker tussen de eigenaar en de speelgoedhond te komen dan bij de andere 2 voorwerpen. Deze gedragingen hebben als doel om de interactie tussen eigenaar en de ‘indringer’ te voorkomen of op te breken. Deze gedragingen kunnen duiden op jaloezie en maken ook het verschil tussen jaloezie en boosheid.

Aandacht voor de eigenaar

Tijdens het onderzoek met de baby’s werd ook gekeken naar de aandacht die de baby gaf aan de moeder terwijl de moeder de baby negeerde en zich bezig hield met de voorwerpen. Bij de honden werd dit ook meegenomen in het onderzoek. In de eerste situatie met de speelgoedhond keken de honden het meest naar de eigenaar en de speelgoedhond. In de situatie met het boek had de hond het minst aandacht voor de eigenaar en het boek.

Figuur 2: aandacht (attending) voor de eigenaar en het voorwerp vs negeren (ignoring) van eigenaar en voorwerp in de drie verschillende situaties. http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0094597.g002

Echte hond of speelgoedhond?

Hoe weten we of de honden de speelgoedhond als een echte hond zagen? De agressieve gedragingen geven de indruk dat dat het geval was. Maar wat deden de honden nog meer wat erop duidt dat ze dit voorwerp als een echte hond beschouwden? Maar liefst 86% van de deelnemende honden besnuffelde de achterkant (de anus) van de speelgoedhond alsof het een echte hond was!

Conclusie

De bevindingen van het onderzoek van met de honden komen erg overeen met die van het onderzoek met de baby’s. De vertoonde gedragingen, met name wanneer de eigenaar speelt met de andere hond, komen erg overeen met wat er bij mensen wordt gezien. We kunnen toch wel met grote zekerheid zeggen dat honden een vorm van jaloezie kennen.

Youtube

Zijn deze honden jaloers? Wat denk jij?

Bronnen

Which Emotions Do Dogs Actually Experience?
Bastos, A. P. M., Neilands, P. D., Hassal, R. S., Lim, B. C., & Taylor A. H. (2021). Dogs mentally represent jealousy-inducing social interactions. Psychological Science. Advance online publication. https://doi.org/10.1177/0956797620979149
Christine R. Harris , Caroline Prouvost (2014) Jealousy in Dogs
Lewis M (2010) Loss, protest, and emotional development. In: Hart SL, Legerstee M, editors. Handbook of jealousy, theory, research, and multidisciplinary approaches. Malden: Wiley-Blackwell. pp. 27–39.
Hart S, Carrington HA (2002) Jealousy in six-month-old infants. Infancy 3: 395–402. doi: 10.1207/s15327078in0303_6
Hart SL, Carrington HA, Tronick E, Carroll SR (2004) When infants lose exclusive maternal attention: Is it jealousy? Infancy 6: 57–78. doi: 10.1207/s15327078in0601_3
Darwin C (1871) The descent of man. London: John Murray.
Morris PH, Doe C, Godsell E (2008) Secondary emotions in non-primate species? Behavioural reports and subjective claims by animal owners. Cogn Emot 22: 3–20. doi: 10.1080/02699930701273716
Range F, Horn L, Viranyi Z, Huber L (2009) The absence of reward induces inequity aversion in dogs. Proc Natl Acad Sci U S A 106: 340–345. doi: 10.1073/pnas.0810957105