Ook jouw hond kan bijten

Uit onverwachte hoek

Wat alle slachtoffers van bijtincidenten gemeen hebben is dat ze het geen van allen zagen aankomen.

Er is al heel veel over geschreven en je zult misschien denken dat dit artikel niet voor jou geschreven is: Wat heb ik hiermee te maken? Ik heb een lieve hond en die bijt nooit. Maar wist je dat de meeste bijtincidenten binnenshuis plaatsvinden met de eigen of een bekende hond?

In wat voor situaties vinden bijtincidenten precies plaats? En wie zijn de slachtoffers? Zijn dat vooral bekende of onbekende mensen? En bijten honden zomaar uit het niets?

De cijfers

We leven in een overbevolkt land met 18 miljoen mensen en naar schatting 1,5 miljoen honden. Er wordt geschat dat er jaarlijks zo’n 150.000 bijtincidenten zijn. Niet alle bijtincidenten worden geregistreerd in ons land, maar we hebben wel wát cijfers.

Het is alweer een tijd geleden, maar in 2007-2008 deed de Animal Science Group van de Universiteit Wageningen in opdracht van het ministerie van LNV onderzoek naar bijtincidenten. Toen werd gesteld dat er jaarlijks 150.000 incidenten plaatsvonden, waarvan 33% van de slachtoffers zich heeft laten behandelen door een huisarts of op de spoedeisende hulp.

In huiselijke kring deden zich de meeste bijtincidenten voor, namelijk zo’n 67%. Vaak was dit met de eigen of een bekende hond. In deze gevallen waren het vooral kinderen die gebeten werden. Kinderen zijn vaker slachtoffer en lokken dikwijls onbewust incidenten uit, omdat zij het gedrag van honden nog niet goed kunnen interpreteren.
Bij bijtincidenten buitenshuis (33%) waren juist vaker volwassenen slachtoffer. Hier was minder vaak sprake van uitlokking.

De Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie heeft gedurende ruim anderhalf jaar (oktober 2021 t/m juli 2023) ernstige bijtincidenten met honden geregistreerd. Nu is dit maar een fractie van alle bijtincidenten, maar het geeft wel een aardig beeld.

100 ernstige bijtincidenten in ruim anderhalf jaar
44% was jonger dan 8 jaar
11% was baby

Waar in het lichaam werden de slachtoffers gebeten?

60% in hoofd/hals
30% in hand/arm
8% in been/voet

Kunnen we bijtincidenten voorkomen?

Ongelukken kunnen altijd gebeuren, maar hondenprofessionals zijn van mening dat veel van de bijtincidenten voorkomen hadden kunnen worden. De veel gehoorde uitspraak van hondeneigenaren is dat de hond uit het niets beet. Maar klopt dit wel?

Management

Wanneer we situaties goed managen kunnen we veel bijtincidenten voorkomen.

Binnenshuis: je hebt gelezen dat 67% van de bijtincidenten in huiselijk kring plaatsvindt met de eigen of een bekende hond, en dat kinderen daar meestal het slachtoffer van zijn. Ouders kunnen door beter management of beter toezicht te houden een bijtincident voorkomen. Door het plaatsen van hekjes kun je er al voor zorgen dat een hond niet bij paar spelende kinderen in de woonkamer kan komen en dat een hond zich veilig kan voelen in een andere ruimte. Het is ook belangrijk de kinderen in huis te leren dat ze de hond met rust laten.
Buitenshuis vinden incidenten meestal plaats met loslopende honden. Het is een open deur, maar aanlijnen is een hele simpele manier om een bijtincident te voorkomen. Honden waarvan bekend is dat ze agressie kunnen inzetten, kunnen een muilkorf dragen.

Management is de eerste stap in het voorkomen van bijtincidenten. Lees hier meer over in het artikel over agressie en management.

Management kost tijd en energie. Het succes ervan hangt volledig af van de hondeneigenaar. Is er motivatie om hierin te investeren? Willen en kunnen mensen hun verantwoordelijkheid nemen?

Foto: geef een hond de gelegenheid om zich terug te trekken wanneer hij een situatie spannend of zelfs bedreigend vindt. Laat de hond dan ook met rust en instrueer kinderen ook om de hond met rust te laten.

Hondentaal beter leren begrijpen

Het beter leren begrijpen en herkennen van hondentaal is belangrijk.

Honden geven vaak aan wanneer ze een situatie niet prettig vinden. Dit doen ze door kleine signalen te geven. Denk aan tongelen, gapen, verstijven, grote pupillen of oogwit laten zien. De hond communiceert op subtiele wijze dat hij de interactie wil stoppen. Hij ervaart het als onprettig of zelfs bedreigend. Een ervaren toeschouwer zal deze kleine signalen herkennen en de hond uit de situatie halen. Echter wanneer er niet wordt ingegrepen, dan zal de hond duidelijker gaan communiceren. Hij zal eventueel grommen of snappen. Als ook dat nog steeds niet helpt, dan zal de hond nog duidelijker moete communiceren: hij bijt.

Bestraf om deze reden een grom nooit. Een grom is communicatie. Wanneer een hond steeds bestraft wordt voor grommen, dan zal hij dit voortaan laten en die stap overslaan in zijn communicatie.

Lees meer over deze signalen (escalatieladder) en over hoe een hond ‘nee’ zegt.

Uit Belgisch onderzoek naar de toedracht van bijtincidenten bleek verder dat 67% van de bijtincidenten door het slachtoffer werd uitgelokt. Kinderen kunnen normaal hondengedrag niet goed interpreteren en beseffen niet welk risico zij lopen wanneer zij met honden omgaan. (Bron: Hondenbeten in perspectief; feiten en cijfers. Animal Sciences Group Wageningen, april 2008.)

Pijn als oorzaak

Een andere oorzaak die vaak over het hoofd wordt gezien is de gezondheid van de hond. Een hond die ziek is of pijn heeft, heeft een veel korter lontje. Een hond met pijn wil ook geen gedoe aan zijn lijf, dus ook liever geen aai of knuffel. Om dat te vermijden, zal de hond in eerste instantie kleine signalen laten zien zoals hierboven beschreven, maar als de nood hoog is, kan hij overgaan tot bijten om zichzelf te beschermen.

Bij pijn kan een hond zich terugtrekken om anderen op afstand houden. Echter wanneer hier geen mogelijkheid voor is en de hond wordt ‘gedwongen’ een interactie aan te gaan, welke opties blijven er dan nog over voor de hond?

Uit onderzoek door wetenschapper Daniel Mills is gebleken dat pijn bij circa 68% van de honden met probleemgedrag een rol speelt. Daniel Mills denkt zelfs dat dit cijfer nog hoger ligt, omdat veel honden met pijn niet gezien worden.

Stichting Hondveilignederland vangt honden op die gebeten hebben. In 2023 kreeg de stichting 1675 hulpvragen, waarvan 1014 van de betrokken honden werden doorverwezen naar de dierenarts wegens duidelijke vermoedens van pijngerelateerde agressie. Van de honden die door de stichting werden opgevangen bleek 92% pijn te hebben. (Jaarverslag 2023)

Yvette van Stichting Hondveilignederland: “Vandaag nog een hond beoordeeld die de dochter des huizes flinke schade in haar gezicht heeft toegebracht. De hond bleek bij de dierenarts naast heup- en rugproblemen ook flinke maag-darmklachten te hebben. Praat dit het goed? Nee. Maar het is wel een verklaring waarom het gebeurd is.”

Wanneer het gedrag van je hond in een korte periode is veranderd, dan kan hier een medische oorzaak aan ten grond liggen. Een hond die altijd vrolijk was en ‘plotseling’ erg prikkelbaar is, dan is het noodzaak om de dierenarts te bezoeken. Wat kan helpen is het gedrag van je hond filmen. Dit kun je aan je dierenarts laten zien, zodat hij een betere diagnose kan stellen.

Genen

Alle honden kunnen bijten. Denk niet dat jouw hond nooit zal bijten omdat het een golden retriever of een labradoodle is.

Dit betekent niet dat genen geen invloed hebben. Bepaalde hondenrassen hebben meer temperament of zijn gefokt om te jagen, te grijpen en te bijten. Dit wil overigens niet zeggen dat deze eigenschappen bij ieder individu aanwezig zijn, maar als eigenaar dien je je hier wel bewust van te zijn.
Ook zijn er rassen waarvan we weten dat ze geboren worden met pijn of ongemak. Denk aan honden met een te kleine schedel en die daardoor altijd hoofdpijn hebben. Je kunt je voorstellen dat deze honden veel stress ervaren en een korter lontje hebben.

Opvoeding

De manier waarop we met onze honden omgaan heeft ook zeker invloed op het gedrag van de hond. Wanneer een hond slecht wordt behandeld en veel stress ervaart, dan heeft dat invloed op zijn algehele stemming. Een hond die mentaal niet lekker in zijn vel zit (depressief, gefrustreerd, angstig is), zal eerder uit zijn vel springen.

Initiatieven

Aangezien bijtincidenten nog altijd te vaak voorkomen zijn er verschillende initiatieven en ideeën om bijtincidenten te voorkomen. De vraag is vooral; hoe bereik je het grote publiek? En dan met name de groep mensen die uit zichzelf geen cursus bij een hondenschool volgen en zich van tevoren ook niet echt verdiepen in hondentaal en andere aspecten die een rol spelen.

Bijscholing voor professionals

In Nederland hebben de 7 erkende opleiders in de hondenbranche de krachten gebundeld om bijtincidenten te voorkomen. Zij hebben samen een nieuwe opleiding opgezet voor instructeurs. Na het volgen van de opleiding tot Kynologisch Instructeur VIP (Veiligheid, Interventie en Preventie) kunnen de instructeurs eigenaren leren om hun hond op een veilige en verantwoorde manier te houden. Gemeentes en andere overheidsinstellingen kunnen ook bij deze instructeurs terecht wanneer zij advies nodig hebben over gedrag, training en risico’s van honden.

Iedereen verplicht op cursus?

Al jaren wordt er gesproken over een verplichte cursus voor toekomstige hondeneigenaren. Het doel is om op deze manier impulsaankopen te remmen en de toekomstige hondeneigenaar te onderwijzen m.b.t. hondengedrag, welzijn, opvoeding en hondenetiquette. O.a. met deze kennis kunnen bijtincidenten voorkomen worden.

We vroegen in een poll aan hondeneigenaren wat zij van dit idee vinden. Bijna 90% is voorstander van een dergelijke cursus. De uitvoer ervan is wel een discussiepunt. Want wie gaat deze cursus opzetten en in welke vorm (digitaal of op locatie) zal het worden aangeboden? Hoeveel gaat het kosten en wie betaalt dat?

Conclusie

In principe zijn veel bijtincidenten te voorkomen, mits de eigenaar van een hond zich ervoor inzet.

Vaak ontbreekt er kennis over hondengedrag en hondentaal. Met name kinderen hebben niet door wanneer een hond stress laat zien en de interactie niet prettig vindt. Ze gaan over de grens van de hond heen. Het is ook belangrijk te beseffen dat factoren zoals pijn, genen en opvoeding invloed hebben op hoe een hond zich voelt en gedraagt.

Het is aan iedereen met een hond om zelf in te grijpen en maatregelen te treffen, of dat nu binnenshuis of buitenshuis is. De investering is relatief klein en de winst groot!