Endocrien systeem - het belang van een goede hormoonhuishouding

Waar staat het endocriene systeem voor?

Endocrien komt van de Griekse woorden: endon (binnen) + krinein (scheiden) en betekent het hormonale systeem dat de hormonen afgeeft aan het bloed en zo het lichaam reguleert.

Een voorbeeld van het exocriene systeem (wat naar buiten afgeeft) zijn de zweetklieren, talgklieren en speekselklieren.

Dit endocriene systeem is verantwoordelijk voor heel veel processen in het lichaam zoals het regelen van de temperatuur, stofwisseling (energie), zout- en waterhuishouding en gedrag.

Ook is er een directe verbinding tussen het zenuwstelsel en dit systeem en dat heet het neuro-endocriene systeem. Een goed voorbeeld hiervan is dat je kan wegrennen als je wordt aangevallen. Hierover later meer.

Wat merk je aan je hond als dit systeem verstoord is

Tegen de tijd dat je iets gaat merken aan je hond kun je stellen dat het proces ernaar toe al een tijdje bezig is. Het lichaam heeft een hele tijd kunnen compenseren maar op een gegeven moment loopt de emmer over en kun je de volgende dingen zien:

Gedragsverandering,: hyperactiviteit, depressie, seksualiteit
Afvallen of juist aankomen
Klachten aan het immuunsysteem: sneller ontsteking (oren, huid, anaalkieren etc)
Huidklachten (jeuk, kleurveranderingen)
Slaapproblemen
Spijsverteringsklachten

Dit zijn heel wat diverse klachten, dit komt omdat het endocriene systeem bij heel veel processen betrokken is.

Welke organen horen bij het endocriene systeem?

De schildklier, alvleesklier, bijnieren, hypothalamus en hypofyse horen bij het endocriene systeem. De hypothalamus en hypofyse zijn kleine onderdeeltjes van de hersenen. Ze scheiden allemaal hormonen uit die aan het bloed worden afgegeven.

Hypofyse, hypothalamus; een orkest en je centrale verwarming thuis

Zet je in de winter wel eens de thermostaat een tandje hoger? Lekker warm, bijvoorbeeld 21 graden maar je creëert geen sauna. Hoe komt dat? Dit komt door negatieve terugkoppeling. Je draait aan de thermostaat (of drukt op een paar knoppen) en de ketel krijgt het signaal dat er meer gestookt moet worden. De thermostaat merkt dat het 21 graden is en stopt met de ketel aansturen. Totdat het weer kouder wordt. De thermostaat merkt dat en hup er gaat weer een signaal naar de ketel. Enz enz.

Zo werkt het in het lichaam ook. De temperatuur wordt constant gehouden door een negatieve feedback loop. Dit gebeurt niet alleen met de temperatuur maar ook met honger en dorst, sexuele drift etc. De hypothalamus registreert de veranderingen en stuurt de hypofyse aan en die stuurt een heleboel organen aan.

Voor het warm houden van het lichaam gaat het net zo als met je centrale verwarming thuis. De hypothalamus (thermostaat) stuurt een signaal naar de ketel (hypofyse) en die zorgt dat het warm wordt door het vuur op te stoken. De schildklier zorgt dat de stofwisseling omhoog gaat waardoor er meer energie verbrand wordt en er meer warmte vrij komt.

De hypothalamus en hypofyse zijn een heel mooi team in heel veel processen. De hypothalamus is de dirigent en de hypofyse is het orkest. Al naar wat er nodig is wordt er geluid gemaakt in de vorm van verschillende hormonen.

Deze hormonen worden afgegeven door de hypofyse:

Groeihormoon
Schildklier stimulerend hormoon
Bijnierschors stimulerend hormoon
Prolactine
Follikelstimulerend hormoon
Geel lichaam stimulerend hormoon
Pigmentcel stimulerend hormoon
Vasopressine
Oxytocine

Het belang van deze hormonen

Deze hormonen regelen de groei (en het stoppen ervan) de schildklier, het stressniveau, de seksuele drift, melkgift, dracht, de zouthuishouding, de suikerhuishouding en de bloeddruk.

Ook de slaap wordt geregeld maar dit gebeurt in samenspraak met de epifyse. De epifyse is een klier in de hersenen en is vergelijkbaar met de hypofyse maar scheidt alleen maar melatonine af. Een heel belangrijk hormoon. De hypofyse scheidt veel meer hormonen uit.

Hormonen en neurotransmitters

Hormonen en neurotransmitters zijn hetzelfde en ook niet. Ik ga proberen het uit te leggen.

Hormonen zijn stoffen die via het bloed getransporteerd worden en daar signalen afgeven aan de cellen die er receptoren voor hebben.
Neurotransmitters is een groep hormonen die in de zenuwen zorgen voor de communicatie tussen de zenuwcellen.

Hier is vaak een samenspel. Enkele voorbeelden van neurotransmitters zijn:

Dopaminie
Serotonine
Acetylcholine
Adrenaline
Noradrenaline
GABA
Histamine

Gedrag

Als je het bovenstaand hebt gelezen begrijp je waarschijnlijk dat het gedrag van een hond naast conditionering ook nauw samenhangt met de hormoonhuishouding. Mensen denken vaak bij hormoonhuishouding alleen aan de seksuele hormonen maar ons hele lichaam wordt bestuurd door hormonen. De dirigent (hersenen) stuurt aan en het orkest voert uit.

Als er dus een hapering is: of de dirigent doet raar of het orkest is in slaap gevallen of luistert niet meer dan is er geen mooie symfonie meer. Dit kan zich uiten in gedragsveranderingen,: angst, agressie, depressie of druk gedrag.

Soms speelt ook een aangeleerde component mee en is het dus vaak een samenspel tussen hormoonregulatie en gedragstherapie.

De invloed van voeding

Hormonen worden gemaakt uit eiwitten dus een goede voeding zorgt voor een goede hormoonbalans. Daarnaast worden de meeste neurotransmitters uit andere neurotransmitters gemaakt en al deze stappen gebruiken vitaminen en mineralen dus een uitgebalanceerd dieet zorgt voor een gebalanceerd hormoonstelsel.

Vertering en maagzuur

De basis van een hormoon is een aminozuur. En hoe komt het lichaam aan aminozuren? Een deel kan het lichaam zelf maken maar het meest zal je door voeding moeten binnenkrijgen. Je eet eiwitten (dit zijn meerdere aminozuren samen) en die eiwitten moeten gesplitst worden om de aminozuren vrij te maken die het lichaam nodig heeft voor al het herstel aan cellen en voor het maken van hormonen. Deze splitsing gebeurt voor het overgrote deel in de maag door het maagzuur.

Als een hond stress heeft dan maakt het lichaam minder maagzuur aan en zullen er dus minder aminozuren beschikbaar zijn voor het maken van hormonen. Daarnaast worden er helaas best veel maagzuurremmers voorgeschreven als een hond maag-darm klachten heeft. We weten dat bij mensen de klachten van te veel maagzuur overeenkomen met de klachten van te weinig maagzuur. Dus haal je de functie van het maagzuur weg door dit te remmen dan werk je heel veel problemen in de hand.

HPA-as en stress

Wat is de HPA-as? De afkorting staat voor Hypothalamus, Pituitary en Adrenal. Dat is in het Nederlands: hypothalamus, hypofyse en bijnier. Deze organen zijn dus een deel van het endocriene systeem. Bij langdurige stress wordt er veel cortisol afgegeven door de bijnieren. Dit komt doordat door langdurige stress de hypothalamus een hormoon afgeeft waardoor de hypofyse het hormoon ACTH (adreno-corticotroop hormoon) afgeeft aan de bijnieren die daarop weer reageren door adrenaline en cortisol af te geven. Het effect van adrenaline is kortdurend maar het effect van cortisol duurt langer.

Dus kom je als hond in een situatie waar je moet vechten of vluchten dan hebben je ogen, oren en neus het gevaar gedetecteerd en in milliseconden sturen deze signalen van het zenuwstelsel je endocriene systeem aan. Dus door de adrenaline gaat de doorbloeding in je spieren omhoog om te rennen of te vechten en je spijsvertering bijvoorbeeld gaat op een lager pitje. Nadat het gevaar geweken is zal het systeem zich weer normaliseren.

Als er geen direct gevaar is, maar het lichaam ervaart stress dan wordt er continu adrenaline en cortisol afgegeven met chronische klachten als gevolg.

Ontstekingen en chronische klachten

Bij laaggradige ontstekingen is er altijd stress en daar reageert het lichaam op. Laaggradige ontstekingen zijn ontstekingen waar je geen pijn of koorts van ervaart zoals bij een ontstoken vinger maar die het lichaam wel merkt. Er worden continu ontstekingsstoffen afgegeven en het lichaam probeert dat op te lossen door het afgeven van cortisol. Cortisol is namelijk niet alleen maar slecht, het is een levensreddend hormoon. Want in het geval van die ontstoken vinger wil je geen bloedvergiftiging dus ben je blij dat het lichaam dat oplost door het afgeven van cortisol. Cortisol zorgt weer voor een cascade van ontstekingsfactoren die de ontsteking stoppen.

De reden dat het systeem verstoord is

Als er continu stress is, dit kan mentale, fysieke of sociale stress zijn dan is er continu afgifte van cortisol en raken de bijnieren en het endocriene systeem uitgeput. Dit heeft allerlei gevolgen.

De afgifte van ontstekingsstoffen zorgen voor een negatieve terugkoppeling op de hypothalamus en de hypofyse. De dirigent wordt eigenlijk gesaboteerd. Hij kan maar met 1 arm dirigeren of hij moet het zonder oren doen. Er ontstaat een te grote chaos. Een kakafonie van geluiden.

Hoe kun je het endocriene systeem ondersteunen?

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen is het een zeer ingewikkeld en gefinetuned systeem maar het lichaam is fantastisch in het zelf oplossen van problemen. De voorwaarden moeten goed zijn. Dit betekent goede voeding: hoog vleesgehalte, geen granen en voldoende vitaminen en mineralen.

Bij veel dieren is het kruid Ashwaganda een mooie ondersteuning voor de bijnieren. Zoals bij alle kruiden en medicijnen kunnen er interacties en situaties zijn waarbij dit geen goed idee is. Neem contact op voor een persoonlijk advies!

En de chronische stress moet beperkt blijven, dus contact met soortgenoten, hersenwerk met je hond doen, voldoende uitlaten en nog veel meer.

Groene Kennisconsult van de Groene Os

Wil je hulp om je hond te ondersteunen in het endocriene systeem dan kun je het Groene Kennisconsult hier boeken. Twee natuurgeneeskundigen en een holistisch dierenarts buigen zich over je hulpvraag en komen met een advies over voeding, leefstijl en supplementen.