De invloed van castratie op de hondenvacht

Wat is een castraatvacht?

We spreken van castratie bij zowel reu als teef. Bij de reu worden de zaadballen verwijderd en bij de teef de eierstokken. Van sterilisatie spreken we, zowel bij reuen als teven, als de zaadleiders of eileiders worden onderbroken. De zaadballen of eileiders blijven dan gewoon zitten. Dit laatste is niet echt gebruikelijk in de hondenwereld, alhoewel steeds meer in opkomst.

Foto Linda Eckhardt: de vacht voor en na castratie.

De gevolgen van castratie zijn ingrijpend, want door het verwijderen van de zaadballen of eierstokken valt de productie van geslachtshormonen bijna geheel weg. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de voortplanting, maar heeft ook effect op het gedrag en andere processen in het lichaam, zoals de mogelijkheid tot het ontwikkelen van urine-incontinentie, grotere kans op het ontwikkelen van schildklierproblemen, een tragere stofwisseling waardoor zowel reu als teef neiging hebben tot het ontwikkelen van overgewicht en significant hogere kans op gewrichtsproblemen en kanker, maar ook op de vacht. En die laatste is voor trimmers extra interessant, maar ook een pijnpunt. Binnen de trimwereld is het woord castraatvacht een begrip.

Foto Kim Saey: castraatvacht Newfoundlander.

Helaas is er weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de invloed op de haargroeicyclus en de vacht. Uit een onderzoek* wat ik vond, kwam wel de benadering van de andere kant naar voren: Na het toedienen van de specifieke geslachtshormonen werd bij 79% van de onderzochte, gecastreerde honden een verbetering in de vacht waargenomen en in sommige gevallen was het effect van castratie op de vacht zelfs omkeerbaar gemaakt.

Hoewel er dus weinig wetenschappelijk onderbouwing te vinden is, zien eigenaren, dierenartsen, fokkers en trimmers wel degelijk verandering in de vacht of zelfs vachtproblemen ten gevolge hiervan. Hoe een vacht op castratie zal reageren is echter afhankelijk van meerdere factoren zoals de vachtsoort, de hoeveelheid vacht voor castratie, de leeftijd van castratie en ongetwijfeld nog wel meer.

In grote lijnen zien we vaak meer wolvorming, waardoor de vacht doffer en minder rijk van kleur lijkt. Ook zien we dat de vacht meer gaat krullen. Meer wolharen resulteert in een zachtere vacht, die minder water- en vuilafstotend is, waardoor hij langer nat blijft, eerder vies wordt en sneller gaat stinken. Zachter haar gaat bovendien sneller klitten. Bij Spaniels en Setters lijken de vachten vaak te ‘ontploffen’ met veel doffe, zachte en langere haren. Het haar (wol- en dekhaar) groeit langer door en lijkt een, veel, langere verhaarcyclus te krijgen. Bij ruwharen zien we daarentegen juist vaak minder (of ineens nauwelijks) onderwol en lijkt het plukken soms moeizamer te gaan.

Foto Annet-Vervat: Engelse Cocker Spaniel na castratie.

Alopecia X

Een bijzondere uitzondering op de regel is het effect van castratie op stokharen met de aandoening alopecia x.

Stokharen zijn honden met dubbele vachten zoals Berner Sennen honden, Golden Retriever, Herders, Newfoundlanders, Dwergkeesjes etcetera. (Er bestaat overigens kort en lang stokhaar. Waarbij een Labrador of een Mechelse Herder een kort stokhaar is en een Berner Sennenhond een lang stokhaar. Beide hebben dekharen die van hardere structuur is dan de ondervacht.)

De naam zegt het al, kaalheid veroorzaakt door X. In dit geval is X onbekend. De aandoening zorgt voor progressief haarverlies met uiteindelijk kaalheid tot gevolg.

Gezien de resultaten van een studie lijkt de oorzaak te vinden in hormonale onbalans. Uit een studie onder 35 Dwergkeesjes (reuen) in diverse leeftijden, die na castratie gedurende 10 jaar werden onderzocht, kwam na voren dat bij 42,9% van de honden binnen zes maanden na castratie de vacht volledig was terug gegroeid en bleef de vacht ook zo in de 3-9 jaar daarna. Bij deze afwijking heeft castratie dus een positieve invloed.

Wat kunnen trimmers doen?

Als fokker en trimmer ben ik niet pro castratie, maar ik ben nuchter genoeg om het niet alleen maar zwart wit te zien. Er zijn genoeg voorbeelden te noemen, waaronder het voorbeeld van alopecia x, dat castratie gerechtvaardigd of zelfs noodzakelijk is.

Meer onderhoud

Voor veel eigenaren is het onderhoud van de vacht na castratie echter veel moeilijker dan daarvoor, de vacht wordt dikker, de hond komt minder goed door de rui heen of haart zelfs het hele jaar door. In de praktijk betekent dit dus meer en intensiever onderhoud voor de baas. Vaker kammen om de vacht klitvrij te houden, maar ook weer niet onnodig vaak omdat de verharing dan helemaal uit balans getrokken wordt.

Stokharen

In het geval van de stokharen geven we de voorkeur aan het vachtvriendelijk ontwollen als oplossing/hulpmiddel: wassen, goed in laten weken, desnoods herhalen, dan alle loszittende haren er met een waterblazer uit blazen en met een grove kam de laatste loszittende haren eruit kammen. Een klusje waar de gemiddelde eigenaar niet op zit te wachten in huis, dus daar kan de trimsalon 3-4 keer per jaar van dienst zijn.

Foto Hettie Meijeringh: links Leonberger na castratie en rechts na een trimbeurt.

Klitvrij houden

Naast de standaard trimbehandelingen zoals knippen, scheren en plukken kan de trimsalon extra hulp bieden bij het klitvrij houden van vachten door middel van een borstel- of wasarrangement, tussenbeurtjes, maar ook met het geven van advies en verkoop van vachtverzorgingsproducten (shampoo, conditioner, klittenspray) en -materialen (borstels, kammen, etc).

Ruwharen

Bij ruwharen werk ik, nog even afgezien van het effect van castratie op deze vachten, sowieso liever met stripvachten. Maar in geval van de effecten van castratie is bij honden met deze vachten een stripvacht de ultieme behandeling.

Het principe van een stripvacht is dat er meerdere laagjes dekhaar gecreëerd worden, waardoor de weinige hoeveelheid ondervacht of het ontbreken ervan niet tot nauwelijks opvalt. De hond staat ook minder lang op tafel, de huid wordt minder belast (omdat we in theorie maar de helft van de vacht hoeven uit te plukken), er ontstaan geen kale plekken, de hond ziet er het hele jaar mooi uit. Hond blij, baas blij, trimmer blij. 🙂

Stripvacht:
Ruwharige honden hebben vachten die, door foktechnisch manipuleren, twee maal per jaar de hele bovenvacht in één keer ruien. De onderwol wisselt wel geleidelijk zoals veel vachten van andersoortige honden. Door de vacht niet in één keer uit te plukken, waardoor de hond letterlijk in zijn ondergoed staat, is het trimtechnisch mogelijk om de bovenvacht op te delen in meerdere lagen. Hierdoor komt het wat dichter bij een ‘normale’ verharing en is een trimbeurt minder ingrijpend. Bij castraten is het bijkomend voordeel dat een minder aanwezige ondervacht gemaskeerd wordt.