Waarom honden zich niet altijd kunnen beheersen

Zelfbeheersing bij honden

“Je moet je gewoon eens gedragen!”, “Waarom luister je nu verdorie niet?” of “Hou je in!”. Allemaal voorbeelden van uitspraken die hondeneigenaren vol frustratie kunnen uitroepen als hun hond zich niet gedraagt zoals gewenst. Veel van deze frustraties zijn te herleiden naar het ervaren van een gebrek aan (zelf)beheersing; we willen allemaal graag dat onze honden zo netjes en beheerst mogelijk door het leven gaan. Maar hoe realistisch zijn deze verwachtingen nu eigenlijk?

Jong geleerd, oud gedaan?

Beheersing is iets wat we onze honden van jongs af aan proberen mee te geven. Zo worden veel puppies al vrij snel nadat ze bij hun nieuwe eigenaren zijn aangekomen meegenomen naar de hondenschool. Daar krijgen zij in de meeste gevallen de basis gehoorzaamheid aangeleerd zoals ‘zit’ en ‘af’. Naarmate de pups ouder worden, wordt dit langzaam uitgebouwd naar een ‘blijf’ of een ‘wacht’. Ook in andere situaties vragen we van onze honden of ze zich willen beheersen. Denk hierbij aan gedrag op straat (niet blaffen naar voorbijgangers, niet reageren op katten, niet trekken aan de lijn, niet te wild spelen met soortgenoten) of in huis (niks slopen, niet blaffen, niet opspringen naar bezoek). En wat te denken van alle ‘impulscontrole’- cursussen en workshops die speciaal ontwikkeld zijn voor dit doel?

Opvoeding is noodzakelijk

Doen we het dan allemaal fout? Nee, zeker niet. Laten we voorop stellen dat het noodzakelijk is de hond steun en begeleiding te bieden bij het vinden van zijn weg in onze drukke maatschappij. Opvoeding en training zijn hiermee onlosmakelijk verbonden. Niemand heeft er wat aan als hij als een losgeslagen malloot overal op afgaat, bij het minste of geringste uit zijn stekker gaat of als hij regelmatig je huis decoreert met de vulling van je bank. Het is niet meer dan logisch dat we onze honden willen helpen zich te ontwikkelen tot kalme en evenwichtige individuen; dit is niet alleen prettig voor ons maar ook zeker voor de hond zelf! Zo leert hij bijvoorbeeld dat hij niet altijd op alle prikkels hoeft te reageren en dat hij niet voortdurend alert hoeft te zijn. Rust in zijn hoofd is goed voor hem.

Zelfgekozen of opgelegde beheersing

Beheersing is echter niet hetzelfde als rust of kalmte. Beheersing is iets wat bewust plaatsvindt, iets waar de hond zijn best voor moet doen. Het zegt niets over het achterliggende gevoel, terwijl dat gevoel nu juist zo belangrijk is! Voordat we daar verder op ingaan, moeten we eerst kijken naar het verschil tussen zelfgekozen en opgelegde beheersing. Als hij wordt lastiggevallen door een andere hond of wordt benaderd door iemand die hij eng vindt, kan hij er bijvoorbeeld voor kiezen eerst waarschuwingssignalen te laten zien en niet meteen in de aanval te gaan. Dit is zelfbeheersing in de ware zin van het woord; hij kiest er zelf voor zich te beheersen en zijn emoties op een gedoseerde manier te uiten.

Emoties onderdrukken

Het wordt een ander verhaal als wij voor de hond beslissen dat hij zich moet beheersen. In feite zeggen we daarmee dat hij alles wat hij op dat moment voelt moet onderdrukken. Het is natuurlijk vreselijk knap als een hond dit ‘op commando’ kan en we mogen dit zeker niet onderschatten. Toch kan het geen kwaad ook stil te staan bij wat we nu precies van hem vragen en wat er op zo’n moment daadwerkelijk door hem heen kan gaan. Zoals hierboven al staat aangegeven betekent uiterlijke beheersing niet automatisch dat hij zich van binnen rustig voelt.

Het tegendeel blijkt zelfs waar te zijn in sommige situaties. Zo is uit een onderzoek van Miller et al.* gebleken dat honden riskanter en impulsiever gedrag vertoonden als zij eerder tien minuten stil hadden moeten zitten. Het is dus mogelijk dat er bij deze beheersingsoefeningen een spanningsopbouw plaatsvindt waarvan we de gevolgen niet altijd even goed kunnen inschatten.

Prefrontale cortex

Hoewel het uiteraard belangrijk is dat honden zich soms echt even kunnen beheersen, mogen we best wat meer rekening houden met het feit dat er van alles door hem heen kan gaan waar wij geen weet van hebben. Honden hebben geen schakelaartje waarmee we hun gevoelens aan en uit kunnen zetten wanneer het ons schikt. Daarnaast is het zo dat zij vooral in hun jonge jaren fysiek en mentaal nauwelijks in staat zijn zich goed te beheersen; de prefrontale cortex is dan nog volop in ontwikkeling. Dit hersengebied is betrokken bij belangrijke functies als sociaal gedrag, emotieregulatie, het nemen van beslissingen en impulsbeheersing.

Bij mensen is de prefrontale cortex tot ongeveer het 25^e levensjaar in ontwikkeling. Het is dus niet zo gek dat we in onze puberteit weleens rare dingen uithalen of onvoorspelbaar gedrag vertonen! Tel daarbij op dat dit hersengebied bij dieren sowieso al minder ver ontwikkeld is dan bij de mens en je begrijpt dat het voor hen heel lastig is zich onder alle omstandigheden te beheersen.

Een hond kan zijn emoties niet zomaar even uitschakelen, net zomin als wij dat kunnen. Als jij je verdrietig voelt, of boos, kan je wel je best doen om dat niet te laten merken aan de buitenwereld maar van binnen blijf je waarschijnlijk erg onrustig. En wat als je je emoties wel toont en iemand zegt tegen je: “Stop nu met huilen!”? Kan je dat dan zomaar?

Uitlaatklep

Laten we, de volgende keer dat onze hond zich in onze ogen misdraagt of als we van hem vragen zich in te houden, even stilstaan bij wat hij op dat moment voelt of zou kunnen voelen. Geef hem af en toe ook de mogelijkheid zich te uiten en gewoon lekker hond te zijn. Door hem regelmatig een uitlaatklep te bieden in een vorm – bijvoorbeeld via spel of een energieke wandeling – die voor iedereen acceptabel is, krijgt aanwezige spanning de kans om weg te vloeien en zal deze zich minder snel weer opbouwen. Ook een hond heeft handvatten nodig die hem helpen zijn emoties te kanaliseren.

We zeggen vaak dat we zoveel van onze honden houden omdat ze ons geen onrealistische verwachtingen opleggen zoals andere mensen dat soms doen. Honden laten ons altijd in onze waarde en nemen ons zoals we zijn. Laten we voor hen wat vaker hetzelfde doen.

* Miller, H.C., DeWall, C.N., Pattison, K., Molet, M., & Zentall, T.R. (2012) Too dog tired to avoid danger: Self-control depletion in canines increases behavioral approach toward an aggressive threat. Psychonomic Bulletin & Review

Credits

Dit artikel is gechreven door Charlotte Phebe Post/ De TekstPsycholoog.