Blaffen, waarom doen honden dat?

Waarom blaft een hond?

Honden communiceren door middel van lichaamstaal en door middel van geluid. Blaffen is één van de mogelijkheden die een hond heeft om te communiceren: mensen praten, katten miauwen, schapen blaten en honden blaffen. Het is natuurlijk gedrag. Overmatig blaffen kan echter een probleem vormen voor eigenaar en omgeving. Maar ook voor de hond…

Wanneer wordt blaffen een probleem?

Als een probleem ontstaat zoals veelvuldig blaffen dan zoeken we een oplossing. Daarover is al veel gezegd en geschreven. Maar niet zo vaak vanuit het oogpunt van de hond. Vaak kijken we niet breder dan het bestrijden van symptomen. Hoe vaak wordt er gekeken naar wat de hond vertelt? Wanneer observeren we en wanneer interpreteren we? Wat zien we écht?

Regelmatig wordt blaffen pas als een probleem ervaren, als de eigenaar er dol van wordt, of wanneer de buren gaan klagen. Helaas wordt minder vaak gekeken naar het probleem van de hond: waarom blaft hij en wat vertelt hij? Oftewel: wat is er gaande?

Overeenkomsten

Een hond is uiteraard geen mens. Er zijn echter wel veel overeenkomsten.
Als we zelf tegen een probleem aanlopen (denk bijvoorbeeld aan burenoverlast) en we worden keer op keer genegeerd, dan roept dat emoties op. We zoeken contact met de buren om te overleggen. Als de overlast niet stopt en praten niet helpt, dan kan woede de overhand nemen.

Als mensen niet naar ons luisteren, dan hebben we de neiging harder te gaan praten (blaffen) en meer gebaren te gebruiken (lichaamstaal). Honden ook. Wanneer een hond zich in een voor hem moeilijke situatie bevindt, dan laat hij dit zien in zijn taal. Vaak in eerste instantie door milde lichaamstaal.

Als dit niet wordt begrepen, dan kan hij uit frustratie stap voor stap steeds verder de ladder opklimmen, op weg naar ongewenst gedrag zoals overmatig blaffen, slopen of agressie.
Als de problemen (te) lang aanhouden dan kan dat bovendien leiden tot een enorme hoeveelheid stress. Mensen kunnen gezondheidsproblemen krijgen van langdurige stress zoals een maagzweer of hoofdpijn. Dit geldt ook voor honden. Denk hierbij aan bijvoorbeeld ‘onverklaarbare’ klachten zoals jeuk, maagklachten of pootkluiven.

En, iemand die geen signalen laat zien in moeilijke omstandigheden is niet per definitie gelukkig met de situatie. Voor honden is dit niet anders. Een hond leert wellicht gaandeweg om te gaan met de bepaalde zaken. Echter, ergens mee omgaan betekent iets heel anders dan gelukkig zijn.

Het totale plaatje

Bij gedragsproblematiek is het meestal niet dat ‘ene dingetje’; het is vaak een combinatie van factoren in plaats van een geïsoleerd probleem. Dit geldt ook voor overmatig blaffen. Daarom is er geen standaard oorzaak, geen standaard oplossing en ook geen ‘quick fix’. Het is kijken naar oorzaken en ervoor waken dat je geen symptomen bestrijdt. Het is nadenken over vragen zoals Waarom?, Hoe?, Wat?, Wanneer? en Sinds wanneer?

Dunne scheidslijn

Hieronder staan diverse mogelijke oorzaken genoemd rondom overmatig blaffen. Ze zijn verdeeld in diverse categorieën. Deze onderverdeling is niet zwart/wit. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een hond blaft uit opwinding omdat er bezoek het huis binnenkomt, maar het kan ook zijn dat hij blaft naar het bezoek omdat hij een enorme hoeveelheid stress ervaart omdat hij bang is. Het is daarom belangrijk om te kijken naar het geheel: wat laat de hond zien aan lichaamstaal en, hoe voelt de hond zich überhaupt?

Verschillende soorten blaffen

Kijk ook of je verschillende soorten blaffen van je hond kunt onderscheiden. Hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld de snelheid van het blaffen, de toonhoogte, wel of geen pauzes, ééntonig of niet, wordt het gecombineerd met ander geluid zoals janken etc. Als je dit kunt koppelen aan bepaalde situaties, dan kan dat aanknopingspunten geven om te begrijpen wat er gaande is. En dan is het meestal eenvoudiger om de oplossing te vinden.
Daarnaast geldt dat ieder individu en ieders leven anders is, en dat oorzaken en oplossingen per hond, per keer en per situatie kunnen verschillen. Dat maakt het misschien moeilijk, maar tegelijkertijd ook boeiend. In dit artikel vind je diverse handvatten om je op weg te helpen.

Mogelijke oorzaken

Hieronder vind je een aantal voorbeelden van mogelijke oorzaken voor overmatig blaffen. Bepaalde oorzaken passen in diverse categorieën maar worden in verband met de leesbaarheid niet steeds herhaald.

De start

Hierbij kun je denken aan zaken zoals:

De conditie van de moederhond voor, tijdens en na de zwangerschap, hoe vaak wordt ze moeder en op welke leeftijd.
De woon- en leefsituatie voor, tijdens en na de zwangerschap, bijvoorbeeld blaft de moederhond veel of zijn er andere honden aanwezig die veel blaffen (goed voorbeeld doet volgen, ‘slecht’ voorbeeld helaas ook).
De bevalling en het speenmoment.
Wordt voldaan aan de levensbehoeften van de honden.
Hoe verloopt de socialisatie.

Daarnaast is de ene hond vocaler dan de andere hond. Dit kan per hond verschillen maar ook per ras: een beagle is bijvoorbeeld spraakzamer dan een rottweiler.

Triggers binnenshuis en buitenshuis

Honden hebben voldoende rust en slaap nodig. Vanzelfsprekend bestaan er uitzonderingen, maar gemiddeld heeft een volwassen hond 15 à 18 uur slaap pet etmaal nodig en puppy’s en kwetsbare honden meestal meer.
Als een hond daar regelmatig niet aan toekomt, dan kan dat reden zijn voor ongewenst gedrag zoals buitensporig blaffen. Daarnaast is er een verschil tussen rusten, slapen en kwaliteitslaap. Honden zijn sociale slapers en slapen niet graag alleen. Als een hond van pup af aan ’s nachts alleen slaapt, bijvoorbeeld in een gesloten bench, dan leidt dat regelmatig vroeg of laat tot (gedrags)problemen.

Onvoldoende slaap kan mede veroorzaakt worden door zaken die een hond binnenshuis te veel triggeren, zoals:

Niet met rust gelaten worden door bijvoorbeeld andere dieren in huis, mensen, kinderen.
Onderlinge problemen (mens/mens, mens/dier, dier/dier).
Geluiden in huis zoals stofzuiger, radio, tv, ruzie, klok, vaatwasser.
Een (tijdelijk) drukke woon- en leefsituatie.
Een onrustige, steeds wijzigende thuissituatie door logés die komen en gaan, bijvoorbeeld bij een tijdelijk opvangadres voor honden of een B&B.

Het kan ook worden veroorzaakt door zaken buitenhuis, ook al is de hond in huis, zoals:

Geluid: muziek, vuurwerk, onweer, jagers, verkeer, blaffende honden, buren, een bal die tegen de ruit aan wordt gegooid of de buurvrouw die op het raam tikt.
Voetgangers, al dan niet met honden/dieren.
Verkeer, wegwerkzaamheden en bouwwerkzaamheden.

Dit betekent zeker niet dat het te allen tijde muisstil moet zijn in huis, maar het zijn wel zaken om in gedachten te houden.

Onvoldoende rust en slaap kunnen ook worden veroorzaakt doordat er te weinig, te veel en/of het verkeerde met de hond wordt gedaan, waardoor er een disbalans ontstaat. Kijk daarom ook hier weer naar het geheel.

Emoties en meer

Angst, stress, opwinding, nervositeit, blijdschap, pijn, ongemak, geestelijke nood; het zijn verschillende zaken maar ze liggen vaak wel in elkaars verlengde. Bijvoorbeeld: stress maakt gevoeliger voor angst, angst veroorzaakt weer stress, wat kan leiden tot (meer) gedragsproblemen (en/of gezondheidsproblemen). Hieronder vind je een aantal voorbeelden rondom deze categorie.

Het verleden van een hond kan een rol spelen, of een herinnering: bijvoorbeeld een hond die als pup is aangevallen door een hond en sindsdien angstig is in bepaalde situaties en dat uit in blaffen.
Behoefte aan gezelschap of (beginnende) verlatingsangst.
Verandering(en) zoals: verhuizing, scheiding, vliegreis of gezinsuitbreiding (mens of dier).
Rouwen: het verlies van een dierbare (mens of dier).
Gevoel van direct gevaar of wanneer een hond zich bedreigd voelt.
Wanneer een hond verdwaald is: ik ben hier, waar ben jij?
Reactie van hond tot hond verderop: ik ben hier, waar ben jij?
Iets dat voor ons onzichtbaar/onhoorbaar is: geur van een hond (vriend/vijand), een auto, geluid van iets, …
Niet in staat om een moeilijke situatie in een betere situatie te veranderen.
Moeten plassen of poepen maar geen gelegenheid daartoe krijgen.
Blaffen vanuit de auto naar bijvoorbeeld andere honden of fietsers.
De komst of het vertrek van eigenaar of bezoek.
Opwinding of blijdschap wanneer de eigenaar thuiskomt, op het moment dat de riem wordt gepakt en de hond begrijpt dat ze gaan wandelen of wanneer de etensbak wordt gepakt en gevuld.
Opwinding of blijdschap wanneer de hond een hondenvriendje ziet.
Verwerken/dromen: blaffen tijdens het slapen.

Iets dat wij ‘normaal’ vinden kan ook een aanleiding zijn voor blaffen, bijvoorbeeld een reclamebord dat door de wind naar de hond toebuigt, een lege plastic zak in de struiken die door de wind wat beweegt of iemand in ‘vreemde’ kleding op weg naar een halloween- of een carnavalsfeestje. Dit kan sporadisch zijn omdat je slechts af en toe zoiets tegen komt, maar het kan ook zijn dat de hond bijna alles eng vindt wat hij ziet.

Frustratie

Blaffen kan ook een uiting zijn van frustratie. Je kunt hierbij denken aan bijvoorbeeld:

Ergens niet bij kunnen, bijvoorbeeld omdat de bal onder de bank gerold is.
Te ingewikkeld spel/neus- en hersenwerk.
Ergens niet naar toe kunnen: bijvoorbeeld een reu naar een loopse teef, of een hond die bij een strandtentje rustig moet blijven liggen maar liever naar zee wil.
Opgesloten zitten.
Verveling of eenzaamheid.
Vaak of te lang alleen worden gelaten.

Beperkte vaardigheden of beperkte mogelijkheden

Bij beperkte vaardigheden kun je bijvoorbeeld denken aan een hond die onvoldoende kans heeft gekregen om zich goed te ontwikkelen. Of een hond die niet weet wat anders te doen.

Medische conditie / pijn / ongemak

Pijn of ongemak kunnen ook aanleiding zijn voor blaffen. Meer informatie hierover kun je lezen in het artikel Pijn bij honden en meer informatie hierover kun je leren bij Michelle Vrolijk.

Medicatie / toxische stoffen

Medicatie en toxische stoffen kunnen ook zorgen voor plotselinge of geleidelijke gedragsveranderingen, welke zich kunnen uiten in bijvoorbeeld veelvuldig blaffen of janken. Je kunt hierbij denken aan onder andere een ‘bad trip’ als reactie op een narcosemiddel of een heftige reactie op een anti-vlo/anti-teek middel.

Waarschuwen of signaleren

Blaffen kan ook een vorm van waarschuwen of signaleren zijn zoals:

De hond geeft aan dat hij bijvoorbeeld moet poepen of plassen, al dan niet midden in de nacht of bijvoorbeeld in verband met diarree.
De hond geeft aan dat hij honger of dorst heeft.
Brand.
Bezoek of inbrekers.
Afstand vergrotend signaal, bijvoorbeeld in verband met een persoonlijke zone of de hond wil niet aangeraakt worden.
Het bewaken van eten, etensbak, kluif of speelgoed om te voorkomen dat dit wordt weggehaald door de eigenaar of dat het door één van de andere aanwezige dieren wordt gepakt.
Een hulp- of detectiehond die geleerd heeft om te blaffen in bepaalde situaties.

Beschermen

Hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld een moederhond die haar pups beschermd of een hond die de eigenaar beschermd.

Aangeleerd gedrag

Blaffen kan ook aangeleerd gedrag zijn. Je kunt hierbij denken aan bijvoorbeeld een hulphond die heeft geleerd om in bepaalde situaties te blaffen. Of een huishond die geleerd heeft dat deze strategie werkt, bijvoorbeeld als hij naar buiten moet of als hij honger heeft. Of de hond heeft geleerd dat iets anders niet werkt en gaat daarom blaffen.

Blaffen kan ook ónbedoeld worden aangeleerd, bijvoorbeeld door een verkeerde timing met de clicker, of doordat de eigenaar de hond in bepaalde situaties probeert af te leiden met een snoepje, waardoor onbedoeld het ongewenste gedrag wordt beloond. Kopieergedrag is ook mogeijk: je hebt bijvoorbeeld een logeerhond die naar alles blaft en je eigen hond neemt dit over.

Tijdelijke fase

Blaffen kan ook gelinkt zijn aan een tijdelijke fase, zoals de puberteit of aan één van de angstperiodes die een hond kent. Dat betekent echter niet dat het automatisch vanzelf wel weer overgaat.

Mogelijke oplossingen

Hieronder vind je een aantal suggesties die kunnen helpen, zodat je kunt kijken wat bij jouw hond past.

Observeer je hond: kijk naar waar, hoe, hoe lang, wanneer, sinds wanneer en waarom. Dat geeft meteen inzicht in hoeveel de hond werkelijk blaft.
Kijk naar waar en wanneer het goed gaat. Dat zou als startpunt kunnen dienen. Gedragsproblemen vinden meestal niet continu non-stop plaats.
Kijk of je de oorzaken weg kunt nemen.
Ga meer terug naar de basis en zorg voor voldoende rust, slaap, inspanning en ontspanning.
Plaats je hond niet in een situatie die hij (nog) niet aankan.
Werk aan stressreductie: ongewenst gedrag wordt regelmatig veroorzaakt door een continu verhoogd stressniveau.
Kijk naar mogelijke stressfactoren/stressactiviteiten zoals:
– het gooien van ballen en stokken
– mee rennen naast de fiets
– ruw, verkeerd en/of te lang spel (mens/hond of hond/hond).
Vervang ze door wat anders.
Geestelijke inspanning kan helpen, bijvoorbeeld speuren op ‘vemiste’ personen en/of neuswerk, passend bij de hond. Hiermee wordt geen training of hondensport bedoeld, maar een ‘activiteit’ passend bij de problematiek waar hond en eigenaar mee kampen.
Probeer de juiste balans te vinden tussen rust, slaap en passende activiteiten.
Je kunt een dagboekje bijhouden en kijken of je patronen kunt vinden. Als je patronen kunt vinden, dan is het meestal eenvoudiger om de oplossing te vinden.
Laat je hond stapsgewijs (=in het tempo van je hond) wennen aan nieuwe of (voor hem) moeilijke situaties. Tijd, afstand en stapsgewijs zijn vaak je beste vrienden en daar kun je eenvoudig mee variëren. Loop bijvoorbeeld met je hond in een boog ergens om heen als hij iets eng vindt, doe niet te veel te snel, geef je hond de gelegenheid om op (voor je hond) gepaste afstand te kijken naar hetgeen hij zich ongerust over maakt, beweeg en praat rustig etc.
Reduceer prikkels buitenhuis én binnenshuis door bijvoorbeeld:
– beperk het zicht door ramen
– beperk het zicht vanuit de tuin
– maak een stukje ‘niemandsland’ in huis en in de tuin waardoor er meer afstand ontstaat tussen je hond en ‘de rest van de wereld’.
– beperk geluid door (tijdelijk) ramen, deuren en luchtroosters dicht te houden, bijvoorbeeld in geval van wegwerkzaamheden etc.
Laat een overprikkelde hond tot rust laten komen. Meer ‘zijn’ en minder ‘doen’ kan dan de oplossing zijn.
Vermijd ‘verkeerde’ voorbeelden en zoek goede voorbeelden; bijvoorbeeld honden waar je hond zich aan kan optrekken, waar hij van kan leren, waarbij hij tot rust komt.
Wees geduldig en begripvol, met je hond én met jezelf, dingen hebben tijd nodig en geef je hond niet het gevoel dat hij zich moet verdedigen.
Schakel professionals in indien nodig, bijvoorbeeld een regulier en/of holistisch werkend dierenarts om pijn en ongemak uit te sluiten en om de hond weer in balans te brengen.
Werk aan uitbreiding van je eigen kennis door middel van het lezen van boeken en het bijwonen van lezingen en opleidingen. Hoe meer je weet, hoe meer ‘gereedschap’ je hebt om je hond op de juiste manier te begeleiden.

Emoties, behoeften en grenzen

Een hond is een individu met eigen emoties, behoeften en grenzen. Net zoals een eigenaar grenzen heeft. Het is belangrijk dat beide partijen deze grenzen kunnen en mogen aangeven. Communicatie is immers de basis van elke relatie, of het nu gaat om een mens/mens of om een hond/mens relatie.

Referenties

Google eens op: ‘Punishment leads to aggression’ en op ‘Communication problems’. Dit geeft vaak interessante informatie, ook als het mens-gerelateerd is.
Boek Blafgedrag, Turid Rugaas
Boek Kalmerende signalen, Turid Rugaas
Boek Stress bij honden, Martina Nagel en Clarissa von Reinhardt
Podcast met dierenarts Liesbeth Ellinger – Stress Bij Pups Die Te Vroeg Bij Hun Moeder Worden Weggehaald
Podcast met Michelle Vrolijk – Waarom 70% Van De Gedragsproblemen Bij Honden Ontstaan Door PIJN

Credits

Dit artikel is geschreven door Michelle Vrolijk. Michelle is opgeleid tot en werkzaam als hondengedragsdeskundige. Ze werkt met puppy’s, puberhonden, volwassen (herplaats)honden en seniorhonden. Tevens organiseert ze regelmatig lezingen en workshops. Haar nieuwste initiatief zijn de basisopleidingen Pijn bij honden, welke worden gegeven door diverse dierenartsen en specialisten. Meer informatie hierover kun je vinden op haar website.