Waarom snuffelen honden aan de urine van andere honden?

Social media voor honden

Iedere hondeneigenaar weet dat honden geïnteresseerd zijn de plasjes van andere honden. Ieder paaltje, ieder muurtje, ieder grassprietje moet geïnspecteerd worden, de ene keer maar eventjes, de andere keer wel 10 seconden! En daar sta je dan. Je hebt haast en wilt eigenlijk alleen maar een korte, snelle wandeling doen. Je trekt je hond snel mee, het heeft lang genoeg geduurd.

Ondanks de irritatie die het soms met zich mee kan brengen, is het toch goed om even stil te staan bij de vraag waarom je hond dit doet. Sommigen vergelijken het met Facebook; honden plaatsen berichtjes voor elkaar door bepaalde plekken te markeren met urine. Andere honden ‘lezen’ die berichtjes dan weer. Maar welke informatie halen ze daar dan uit? En waarom is dat zo belangrijk?

In dit artikel lichten we slechts een klein tipje op van de rijke geurenwereld van honden.

Wat zijn feromonen?

Een feromoon is een hormoonachtige, chemische stof en wordt via lichaamsvloeistoffen uitgescheiden; denk aan urine of kliervocht. Bij honden worden feromonen o.a. afgescheiden via de oren, de voetzooltjes, de anaalklieren en bij de genitaliën. Ze worden gedetecteerd door het vomeronasaal orgaan, ook wel orgaan van Jacobson genoemd. Dit reukorgaan bevindt zich boven in de mond, in het gehemelte.

Feromonen worden ook wel sociale geuren genoemd. Deze geuren zijn gelinkt aan het territorium, het nest, de ontwikkeling, sociale relaties en individuele karakteristieken.

Feromoon = informatie met emotionele betekenis.

Wist je dat honden en mensen een aantal gemeenschappelijke feromonen hebben? Zou dit de sterke band tussen onze twee soorten kunnen verklaren? (Horowitz, 2014; Tirindelli et al., 2009)

Waar bevinden zich de feromonen?

Waar de markeringen van andere honden zich bevinden heeft betekenis. Je hond besnuffelt een berm of veldje om uit te vinden welke honden daar zijn geweest en op welke plek ze een boodschap hebben achter gelaten. Dat kunnen bekende of onbekende honden voor hem zijn, reuen of teven, vriend of vijand. Ieder plasje geeft informatie over de desbetreffende hond. Deze informatie heeft emotionele waarde voor de jouw hond. Het zal je opgevallen zijn, dat je hond na het snuffelen zelf ook ergens een bericht zal achter laten. De plek waar hij dat doet is met zorg uitgekozen en zegt iets over de relatie die hij heeft met de andere honden.

Een hond heeft tot zo’n 10 seconden nodig om iets nieuws, bijvoorbeeld het plasje van een nieuwe hond in de buurt, goed in zich op te nemen en te verkennen. Iedere volgende keer als een hond dat nieuwe plasje tegenkomt zal het steeds minder nieuw zijn en daarom ook steeds minder tijd kosten om te verkennen. Na verloop van tijd hoeft er bijna niet meer gesnuffeld te worden aan deze specifieke markering, deze geur is bekend geworden.

De feromonen bevinden zich overigens niet alleen op de plek waar gemarkeerd is. Ze worden door de lucht verspreid en door de wind verplaatst. Er hangt als het ware een zweem in de lucht, overal waar je loopt zal je hond iets waarnemen. Des te dichter bij de ‘bron’, des te geconcentreerder de geur. Dit verklaart overigens ook meteen waarom honden bij elkaar aan het achterste ruiken. Dichter bij de bron kun je eigenlijk niet komen.

De geurenwereld van de hond; geur is overal.

Niet alleen verse markeringen zijn voor je hond waarneembaar maar ook die van bijvoorbeeld een week geleden. In de lucht hangt dus een rijke mix van velen geuren; vers en oud, van soortgenoten, maar ook van andere dieren én mensen!

Geur = Emotie

Iedere emotie die we ervaren gaat gepaard met fysiologische veranderingen. Denk aan hartslag, ademhaling, zweet en aan metabolische veranderingen. Dieren kunnen dat ruiken.

Een onderzoek met ratten heeft aangetoond dat angst door soortgenoten is waar te nemen. Een rat kreeg tijdens het onderzoek stroomstoten in een afgezonderde kooi en ontwikkelde daardoor angst voor die specifieke kooi. Andere ratten detecteerden de angst bij die rat en gingen vervolgens die desbetreffende kooi vermijden, ook al hadden ze niet gezien dat de rat daar stroom toegediend kreeg.

Een crimineel op de vlucht voor de politie is daarom appeltje eitje voor een politiehond, want hij laat een perfect spoor na van angstzweet en andere verraderlijke chemicaliën.. Vanuit evolutionair oogpunt heeft het afscheiden van dit type feromonen ook een voordeel voor de andere dieren binnen de groep; de geur zal namelijk anderen alarmeren als er gevaar dreigt. Op die manier kunnen zij zich veilig stellen.

Geur = identiteit

Geur is niet alleen emotie. Geur is ook uniek per individu, per situatie en per gemoedstand op het moment. Als een hond snuffelt aan een paaltje, dan gaat daar dus veel meer mee gemoeid dan alleen het paaltje. Voor ons heeft het geen betekenis, maar jouw hond ruikt dat Duitse Herder Tarzan daar een week geleden is geweest en dat hij zich niet lekker voelde, ook dat speelkameraad Benji er zojuist nog langs is gekomen. In het gras ruikt je hond vervolgens dat buurhondje Melody loops is. Feromonen hebben ook vaak als doel om de ander te lokken in het kader van de voortplanting. De feromonen in de urine van Melody communiceren dat ze klaar is om te paren. Jouw reu wil maar al te graag weten waar Melody zich op dat moment vindt!

Een hond kan uit de markering o.a. opmaken hoe oud het individu is, of hij ziek of gezond is, en wat zijn sociale status is. En ja, een hond kan dit soort zaken ook bij ons waarnemen. Honden zijn daarom zo goed in het vinden van een vermist persoon. Ze volgen daarbij een uniek, chemisch geurspoor.

Snuffelen in het kwadraat

Paarden en katten flemen. Maar honden doen iets vergelijkbaars. Je hebt het je hond vast al wel eens zien doen: om de geur nog beter in zich op te nemen, likt de hond als het ware in de lucht. Het lijkt er dan op alsof de hond de urine oplikt, maar dat is niet het geval. Door de tong vlak over het gemarkeerde oppervlak te halen kan de hond de geur (de feromonen) als het ware naar binnen scheppen en zo beter in contact brengen met het vomeronasaal orgaan. Reuen doen dit bijvoorbeeld als ze urine van een loops teefje treffen.

Snuffelen is chemische communicatie

Honden leven in een wereld van geuren. Een wereld die wij niet kunnen zien en niet écht kunnen begrijpen. Dat wij het niet zien, wil niet zeggen dat het niet belangrijk is. Vergelijk het met jouw behoefte om dagelijks de krant te lezen, radio te luisteren of op Facebook de berichten van vrienden en familie te lezen. Voor honden is het misschien nog wel belangrijker, want voor hen hangen de voortplanting, het welzijn en het overleven ervan af.

Het moge duidelijk zijn dat het voor een hond essentieel is om zijn neus te gebruiken en zo de wereld om zich heen in kaart te brengen.

Feromoontherapie bij stress en angst

Feromoontherapie omvat het gebruik van feromonen (chemische signalen) om de emotionele staat en het gedrag van dieren te beïnvloeden. Bij angstige honden kan de toepassing van feromoontherapie een positief effect hebben in de wachtkamer van de dierenarts of een pup die voor het eerst in zijn nieuwe huis komt. Ook wordt het wel gebruikt bij verlatingsgerelateerde problemen en dierenasiels.

Het is echter géén wondermiddel! Feromonen bij feromoontherapie zijn gebaseerd op feromonen die dieren zelf produceren. De moleculaire samenstelling en concentratie van deze chemicaliën wijken af van ‘echte’ feromonen. Bedenk ook dat de emotie bij een hond sowieso wordt bepaald door veel verschillende factoren in de omgeving en het veranderen van een van die prikkels (de geur) betekent niet dat je daarmee automatisch de emotie bij het dier verandert. Er moet dus meer gebeuren om de angst weg te nemen. Denk bijvoorbeeld aan training en gedragstherapie.

Pas op voor commerciële producten zoals ‘calming sprays’ of halsbanden voor honden met feromonen of andere geurtjes zoals lavendel. Dergelijke producten zijn niét wetenschappelijk bewezen en nemen ook niet de oorzaak van de angst of stress weg.

Heb jij een angstige hond en ben je geïnteresseerd in feromoontherapie? Neem dan contact op met een deskundige om zo tot een goede indicatie en toepassing van de therapie te komen. Er zal dan ook gekeken worden naar de omgevingsfactoren en welke daarvan veroorzaker is van de angst. Realiseer je goed dat deze vorm van therapie slechts een ondersteunende werking heeft.

Referenties

Daniel Mills – Stress and Pheromonatherapy in Small Animal Clinical Behaviour
Alexandra Horowitz – Inside of a Dog
Tirindelli et al., From Pheromones to Behavior. Physiological Reviews Published 1 July 2009 89 no. 3, 921-956 DOI: 10.1152/physrev.00037.2008 (2009)