Wat is 'redirected aggression', hoe kunnen we het herkennen en wat kunnen we eraan doen?

Wat is redirected aggression?

Honden kunnen verschillende soorten agressie vertonen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan bezitsagressie, spelagressie, territoriale agressie, agressie richting soortgenoten en angstagressie. Een vorm van agressie waar je vaak wat minder over hoort, is redirectie agressie of omgerichte agressie (in het Engels: redirected aggression).
Hierbij is er sprake van een soort afreageren:

Frustraties van de hond – die meestal ontstaan omdat hij een bepaalde prikkel niet kan bereiken – worden botgevierd op iets of iemand waar hij op dat moment bij in de buurt is en waar hij makkelijk bij kan. De agressie richt zich dus eigenlijk op het verkeerde doelwit.

Voorbeelden

Ik kwam zelf voor het eerst met dit gedrag in aanraking (letterlijk) toen ik wilde gaan trainen met mijn nieuwe hondje Lilly. Ik heb haar uit het asiel gehaald toen zij negen maanden oud was en het was duidelijk dat ze nog veel moest leren. Een gehoorzaamheidscursus op een hondenschool leek mij daarom een goed idee. Al snel bleek echter dat zij erg heftig reageerde op alle prikkels op het veld; blaffen, uitvallen, trekken aan de lijn, er was nauwelijks een land mee te bezeilen. Werk aan de winkel dus! Dat het echt wel enigszins problematisch was, bleek ook uit het feit dat ze mij greep als de opwinding te hoog werd. Ze beet daarbij behoorlijk hard. Inmiddels zijn we jaren verder en heb ik op dit gebied geen enkel probleem meer met haar maar het is wel een mooi voorbeeld van redirectie agressie in de praktijk.

Nog een paar andere voorbeelden:

Er zijn twee honden aan het vechten en op het moment dat je ze uit elkaar probeert te halen, word je gebeten.
Je bent aan de wandel met twee aangelijnde honden. Ze zien een haas rennen en ze beginnen te trekken en te blaffen; de opwinding stijgt. Een van de honden raakt steeds verder gefrustreerd omdat hij aan de lijn zit en er niet achteraan kan en stort zich op een gegeven moment op de andere hond.
Je hond gaat uit zijn dak als de postbode langskomt. Zodra hij hem in het vizier krijgt, begint hij als een dolle te blaffen en door het huis te rennen. Daar blijft het echter niet bij; de frustratie bouwt zich op omdat hij de postbode wel kan zien maar er niet bij kan. Uiteindelijk reageert hij zich af op je meubels en de stukjes bank vliegen in het rond.

Menselijk gedrag

Voor veel mensen zal deze gemoedstoestand wel iets herkenbaars hebben. Stel, het is hartje zomer en je staat in een ellenlange file samen met een collega. In eerste instantie ben je licht geïrriteerd maar naarmate het langer duurt, wordt je lontje steeds korter. Het is dan niet ondenkbaar dat je je geduld verliest en onaardig reageert als je bijrijder een gesprek aanknoopt.

Als mensen het gevoel hebben dat zij geen controle hebben over de situatie is de kans groot dat zij gefrustreerd raken en zich afreageren op degene die op dat moment het dichtst in de buurt is.

Risico

Bij honden is het in principe niet anders, al reageren zij meestal met meer agressie (hoewel sommige mensen er ook wat van kunnen). Dit geldt met name voor de honden die sowieso al prikkelgevoelig zijn. Als een hond erg snel opgewonden raakt en daarbij in staat is om in meer of mindere mate agressief te reageren, moet je oppassen. Niet elke hond zal omgerichte agressie vertonen maar het is wel van belang om er alert op te zijn. Een beet zit soms in een klein hoekje. Let op: word niet boos op je hond als hij dit gedrag vertoont! Als je je hond (fysiek of verbaal) straft, gooi je alleen maar olie op het vuur.

Generaliseren

Het wordt welhaast een nog groter probleem wanneer de hond de prikkels gaat generaliseren. Dit gebeurt bijvoorbeeld als hij niet meer alleen op de postbode reageert, maar op alle mensen die aan de deur komen. Of als het niet langer alleen maar een rennende haas is die de hond triggert, maar alles wat voorbij komt, zoals hardlopers en fietsers. Deze situaties kunnen volledig uit de hand lopen; de kleinste prikkel kan er uiteindelijk voor zorgen dat de hond je meubilair onder tanden neemt, dat hij een andere hond te grazen neemt of dat hij zich op jou afreageert.

Wat doe je eraan?

Daarom is het van groot belang in te grijpen voor de situatie escaleert. Zodra je bemerkt dat je hond ergens erg opgewonden of gefrustreerd van raakt, noteer je voor jezelf om welke prikkels het gaat. Het herkennen en identificeren van de prikkels (objecten, personen, gebeurtenissen) die frustratie veroorzaken is stap één.

Vervolgens zorg je ervoor dat de hond voorlopig niet in aanraking komt met de betreffende prikkels. Het voorkomen van de frustratie en het vermijden van de prikkels is stap twee. Dit zal in eerste instantie misschien flink wat aanpassingsvermogen vergen maar het is voor het goede doel. Het is de bedoeling dat je eerst gaat werken aan het gedrag, daarna kan je hem heel voorzichtig weer gaan introduceren aan de prikkels.

Als een hond bijvoorbeeld getriggerd wordt door het zien van soortgenoten zorg je dat hij daar voorlopig even niet teveel bij in de buurt kan komen. Als je tijdens een wandeling een andere hond ziet aankomen, draai je je om en loop je de andere kant op.

Een ander voorbeeld: als een hond bijna door het raam vliegt en je bank te grazen neemt op het moment dat hij een kat door de tuin ziet lopen, plak je het raam voorlopig af met folie, doe je de gordijnen dicht of zorg je dat hij niet bij het raam kan komen. Voorkom dat hij zicht heeft op wat zich in de tuin afspeelt. Vergeet niet, als je het goed aanpakt, zijn het slechts tijdelijke maatregelen.

Als je dat allemaal geregeld hebt, ga je werken aan het ombuigen van het gedrag. Leer de hond op positieve wijze dat er andere manieren zijn om met frustratie om te gaan. Het aanleren van alternatieve gedragingen is stap drie. Zo kan je hem bijvoorbeeld leren zijn aandacht op jou te richten zodra er een andere hond in het vizier komt of op een bepaalde plek te gaan liggen als er iemand aan de deur komt. Het is belangrijk dat je hierbij zorgvuldig te werk gaat; zorg dat je een plan van aanpak hebt voor je begint met het trainen van het alternatieve gedrag.

Deskundige hulp

Last but not least: wees niet bang om professionele hulp in te schakelen! Dit artikel dient slechts om je enkele handvatten te geven bij het aanpakken van omgerichte agressie. Niet iedereen zal dit echter even makkelijk in zijn eentje kunnen bolwerken. Daarnaast is het mogelijk dat het probleem zich al zo ver heeft ontwikkeld dat bovenstaande aanpak geen soelaas meer biedt. De hond zal dan eerst door een deskundige geobserveerd moeten worden zodat er een individueel behandelplan opgesteld kan worden.

Door tijdig de hulp in te roepen van een goede trainer of gedragstherapeut kunnen verwondingen voorkomen worden en zal er sneller – en meestal ook beter – resultaat geboekt worden.