Het stoppen van ongewenst gedrag
Wanneer je hond gedrag vertoont wat je niet prettig vindt, dan kan het best moeilijk zijn om dat te stoppen. Het eerste wat veel mensen doen is straffen. Dat kan op allerlei manieren. Je kunt nee zeggen, een ruk aan de lijn geven, een speeltje afpakken of een correctiemiddel gebruiken. Al deze handelingen hebben als doel het gedrag te stoppen of te laten afnemen.
Een straf toedienen lijkt eenvoudig, maar er zitten meer addertjes onder het gras dan je zou denken. Zo moet er bijvoorbeeld een duidelijke link bestaan tussen het ongewenste gedrag en de straf. Als je bij thuiskomst je hond straft voor het slopen van je pantoffels 4 uur geleden, dan zal je hond die link nooit leggen. Ook moet je altijd consequent zijn en op tijd corrigeren zodra het gedrag zich voordoet. We zijn er niet altijd bij als een hond ongewenst gedrag vertoond; denk aan blaffen of slopen als je van huis bent of het stelen van eten. Er zijn nog veel meer obstakels die het toedienen van straf ineffectief maken. Het grootste bezwaar bij aversieve straf (=toedienen van pijn en intimidatie) zijn de effecten op lange termijn. Onderzoek heeft aangetoond dat het structureel toepassen van aversieve straf bij dieren én mensen ongewenste gevolgen heeft zoals agressie, psychische problemen en a-sociaal gedrag.
Maar wat dan wel?
Zijn er alternatieven voor straf? Je zou denken dat het stoppen van gedrag altijd gepaard moet gaan met een vervelende consequentie. Gelukkig zijn er een aantal wetenschappelijk onderbouwde manieren om gedrag te stoppen of te doen afnemen zonder een hond pijn te doen of te intimideren. Hieronder zetten we 4 alternatieven voor je op een rij.
1. Manage de omgeving
Het klinkt te simpel voor woorden, maar een kleine aanpassing in de omgeving kan er al voor zorgen dat het ongewenste gedrag niet meer voorkomt. Wil je niet dat je hond steeds naar boven gaat en op je bed gaat slapen? Plaats een traphekje. Wil je niet dat je hond steeds de prullenbak leeg gooit als je van huis bent? Koop een andere prullenbak, doe de deur naar de keuken dicht of plaats ook hier een traphekje in de deuropening (zie foto boven). Je kunt jezelf héél veel ergernis besparen door dit soort kleine ingrepen in de omgeving te doen. Trainen kost veel tijd en kunde en in dergelijke gevallen hoef je helemaal niet te trainen en je hond ook niet te straffen omdat hij simpelweg de fout niet in kan gaan.
2. Doof het gedrag uit
Dit heet met een Engelse term extinction, uitsterving. Gedrag, ook onprettig gedrag, wordt vaak in stand gehouden door bekrachtiging. Er is dus altijd een beloning in het spel. Het is zaak om te ontdekken wat die beloning is. Springt je hond steeds op tegen bezoek, dan is aandacht vaak de beloning voor dit gedrag. Schooien aan tafel is ook een hele hardnekkige, welke jij zelf bewust of onbewust in stand houdt. Dergelijke ongewenste gedragingen blijven bestaan omdat er altijd wel een keer een beloning volgt. Wil je het gedrag laten uitdoven, dan zul je consequent moeten zijn en sterk in je schoenen moeten staan om ervoor te zorgen dat het gedrag niet meer beloond wordt.
3. Beloon het gedrag wat je wél graag ziet
Wil je niet dat je hond tegen je op springt bij thuiskomst? Beloon hem dan zodra hij met 4 poten op de grond staat. De beloning hoeft niet per sé een click en een brokje te zijn, het kan ook het contact met jou zijn, want dat is ten slotte de reden waarom hij in eerste instantie omhoog springt. Wacht tot je hond met 4 poten op de grond staat en geef hem een aai, een knuffel (wat je normaal ook zou doen) en zeg dat hij het goed doet. Dit wordt ‘differential reinforcement of alternative behaviour’ genoemd.
Foto: aandacht voor jou hebben is gewenst gedrag, wat je kunt belonen in plaats van het straffen van ongewenst gedrag.
4. Beloon gedrag wat niet samengaat met het ongewenste gedrag
Hondentrainer Ian Dunbar gaf tijdens een seminar het volgende voorbeeld van ‘differential reinforcement of incompatible behaviour’ om ongewenst blaffen te stoppen: zodra de hond blaft, houd je een brokje voor zijn neus. De hond zal automatisch aan het brokje willen ruiken. Aangezien een hond niet kan blaffen en ruiken tegelijk, stopt de hond met blaffen zodra je het brokje voor zijn neus houdt. Vervolgens geef je het brokje als beloning.
Veel honden zijn door het dolle heen als ze weten dat ze mee mogen voor een wandeling. Ze worden dan zo wild, dat je de halsband niet eens om kunt doen. Wild doen en rustig zitten gaan niet samen. Wil je op een rustige manier de halsband omdoen? Beloon je hond dan voor stil staan of zitten. De beloning is in dit geval het omdoen van de halsband!
Opmerking bij punten 3 en 4: let er wel op dat het ongewenste gedrag niet meer beloond wordt door bezoek of gezinsleden. Dit kan een valkuil zijn.
Elke nadeel heb zijn voordeel
Wijze woorden van Johan Cruijff. Want ook bij gedragsproblemen bij honden kun je het probleem omdenken; van een probleem een mogelijkheid maken.
Stel je irriteert je aan je hond, omdat hij steeds blaft als er iemand naar de voordeur loopt. Dit kan vervelend zijn, maar ook heel handig! Je hond vertelt je immers dat er bezoek is. En wat dacht je van inbraakpreventie? Inbrekers mijden huizen waar honden wonen. Honden zijn alert en merken al snel wanneer er iemand aan de deur rommelt. Eén keer blaffen en de inbreker zal het hazenpad kiezen. Je hond is een alarminstallatie!
Sommige mensen ergeren zich aan al het gesnuffel tijdens een wandeling. Ze willen doorlopen en hebben haast. Onze maatschappij is altijd gehaast, maar onze honden trekken zich daar niets van aan. Ze nemen de tijd en nemen de omgeving rustig in zich op. Jouw hond is in dat opzicht een leermeester. Volg het voorbeeld van je hond. Geniet van het moment.
We kunnen dit nog een stap verder zetten en van het probleemgedrag een beloning maken! Jouw hond vindt het geweldig om in het water te springen. Tijdens een wandeling blijft hij maar trekken aan de lijn: hij moet en zal het water in gaan. Jij vindt dit erg vervelend en straft je hond met een ruk aan de lijn zodra hij richting sloot of plas trekt. Maar wat als je het in het water springen gebruikt als beloning voor ander gewenst gedrag? Je wilt dat je hond zijn aandacht op jou vestigt en niet op de sloot. Voilà! Volgens het premack principle kun je dit gewenste gedrag belonen met hetgeen de hond graag wil doen; in het water gaan! Een grotere beloning kun je je hond niet geven! Als je dit vaak genoeg toepast, zal de hond steeds meer aandacht voor jou gaan krijgen, omdat het met een superbeloning wordt bekrachtigd! Mocht je hond daarna weer mee de auto in moeten, neem dan wel iedere keer extra handdoeken mee. 😉
Is straf echt zo erg?
De definitie van straf volgens wetenschapper Skinner is: een prikkel die de kans op herhaling van het gedrag doet afnemen. Dat kan dus van alles zijn en dat hoeft absoluut niet met pijn en dwang gepaard te gaan. Je kunt met je hand een stop-gebaar maken of ‘nee’ of ‘uh!’ zeggen zodra je hond op het punt staat iets te doen wat niet mag.
Volgens deze definitie is straf dus een veel breder begrip dan veel mensen denken. Ook het beëindigen van iets leuks kan als straf worden ervaren door een hond. Stel je pup bijt tijdens het spelen steeds in je handen en plotseling doet hij dat veel te hard, dan kun je het spelen op dat moment stoppen en later weer hervatten, de pup leert dan wanneer hij te hard bijt.
Maar bedenk wel; wanneer je straft, leert je hond alleen wat niet de bedoeling is, maar dan weet je hond nog steeds niet wat dan wél de bedoeling is. Beloon je hond daarom voor het gedrag wat jij liever ziet. Bijvoorbeeld: niet opspringen, maar wel met vier pootjes op de grond begroeten.
Bronnen
- Paul Chance – Learning and behaviour
- Gershoff, Elizabeth T.; Grogan-Kaylor, Andrew, Spanking and child outcomes: Old controversies and new meta-analyses, Journal of Family Psychology, Vol 30(4), Jun 2016, 453-469.
http://psycnet.apa.org/?&fa=main.doiLanding&doi=10.1037/fam0000191 - Risks of harm from spanking confirmed by analysis of 5 decades of research
https://www.eurekalert.org/pub_releases/2016-04/uota-roh042516.php - Elizabeth S Athens, Timothy R Vollmer – An investigation of differential reinforcement of alternative behavior without extinction, Appl Behav Anal. 2010 Winter; 43(4): 569–589.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2998250/ - Murray Sidman – Coercion and Its Fallout
Credits
Dit artikel is geschreven door Debby van Dongen van Doggo.nl.
