Hondentraining volgens het Premack principe

Oma’s regel

Het Premack principe…de kans dat je deze term kent, is aanwezig maar of je ook precies weet wat hij betekent, is een tweede. Toch wordt er regelmatig onbewust gebruik van gemaakt, bijvoorbeeld bij de opvoeding van de kinderen. De meeste mensen zullen immers weleens tegen hun kinderen zeggen dat ze eerst hun bord leeg moeten eten voor ze buiten mogen spelen of eerst hun kamer moeten opruimen voor ze achter de computer mogen. Dit zijn enkele goede voorbeelden van de toepassing van het Premack principe, ook wel Oma’s wet (of regel) genoemd.

Premack: eerst huiswerk maken, dan buiten spelen.

David Premack

Het principe werd ontdekt door de Amerikaanse psycholoog David Premack (1925-2015). Tijdens experimenten met ratten kwam hij erachter dat de ratten die al enige tijd geen water hadden gekregen, leerden om vaker in hun tredmolens te rennen als zij daarna de mogelijkheid kregen om te drinken. Andere ratten kregen wel voldoende water maar werden juist weer beperkt in hun bewegingsruimte. Deze ratten leerden meer te gaan drinken als zij daarna de mogelijkheid kregen om te rennen in de tredmolen.

Bekrachtiging via activiteit

Het Premack principe houdt in dat het in het vooruitzicht stellen van iets dat een individu erg leuk vindt om te doen, gebruikt kan worden om een minder geliefde activiteit te bekrachtigen (om de frequentie daarvan te doen toenemen).

Volgens het Premack principe kan een bekrachtiger elke gebeurtenis of activiteit zijn die gewaardeerd wordt door een individu. Het gaat hier dus om toegang tot iets wat je graag wil doen, in tegenstelling tot de traditionele vormen van conditionering waarbij gebruikt gemaakt wordt van iets wat je graag wil hebben (bijvoorbeeld iets lekkers).

Toepassing bij kinderen

Het principe wordt dikwijls gebruikt door ouders en leraren om kinderen aan te zetten tot gedrag dat zij niet snel uit zichzelf zullen vertonen. Voor een sociaal ingesteld kind kan het vooruitzicht van spelen met een vriendje (een favoriete activiteit) bijvoorbeeld als een bekrachtiger dienen voor het doen van de afwas of het maken van huiswerk (een minder geliefde activiteit). Voor een verlegen kind zou het vooruitzicht van het lezen van een boek juist als een bekrachtiger kunnen dienen. Het is maar net welke activiteit een bepaald individu het meest op prijs stelt.

Zelfmanagement

Je kan het Premack principe ook heel goed op jezelf toepassen; als je opziet tegen bepaalde werkzaamheden en je deze toch graag zo snel mogelijk afgerond wil hebben, zou je eens kunnen proberen jezelf een pauze van half uurtje te beloven waarin je je bezighoudt met een activiteit die je echt heel leuk vindt om te doen. Deze pauze mag je echter pas inlassen als je eerst wat tijd aan de betreffende werkzaamheden hebt besteed. Als het om studeren gaat, zou je jezelf bijvoorbeeld kunnen opleggen eerst een vooraf vastgesteld aantal bladzijdes te lezen in je studieboek. Je zal merken dat je op deze manier alleen maar meer zal genieten van de pauze en dat je je werkzaamheden daarna makkelijker oppakt.

Premack voor honden

Hoe kunnen we deze kennis nu het beste toepassen bij de training van de hond? Het meest interessant voor hondeneigenaren is het gegeven dat je de frequentie van gedragingen die de hond niet snel uit zichzelf zal vertonen kan laten toenemen door deze te koppelen aan gedragingen die de hond wel spontaan vertoont en waar hij plezier in heeft.

Let op: het kan hier dus ook gaan om gedragingen die in onze ogen helemaal niet zo leuk zijn – het aanvallen van de stofzuiger bijvoorbeeld – maar in de ogen van de hond zijn zij dat wel! Het gaat om de waarde die de activiteit heeft voor het individu.

Verander de afleiding in een beloning

De meeste hondentrainers zullen wel eens gehoord hebben van de stelling dat je de afleiding in een beloning moet veranderen. De onderliggende aanname is hier dat iets dat wij als een afleiding beschouwen tijdens het trainen van de hond eigenlijk een bekrachtiger is die het op dat moment wint van de bekrachtiger die wij eigenlijk zouden willen gebruiken. Vanuit het perspectief van de hond is het natuurlijk ook helemaal geen afleiding; als de hond graag aan het achterste van een andere hond wil snuffelen, is de trainer die aan de lijn trekt of met voer staat te zwaaien juist de afleiding!

Premack in de praktijk

Het Premack principe biedt vele mogelijkheden op het gebied van hondentraining; als je eenmaal in staat bent te voorspellen voor welk gedrag een hond de meeste voorkeur heeft, heb je een heel krachtig trainingsmiddel in handen. Bij een sociale hond kan je bijvoorbeeld het vooruitzicht van een ontmoeting met een andere hond (iets dat hij heel graag wil) gebruiken om hem eerst rustig te laten liggen (iets dat hij minder graag wil). Maar je kan ook denken aan het geven van de mogelijkheid tot snuffelen, rennen of spelen; alles wat de hond op een bepaald moment – dit kan immers per situatie verschillen – het liefste doet, kan je gebruiken! Je hoeft dus eigenlijk niet meer gefrustreerd te raken als je hond eventjes meer aandacht heeft voor de omgeving dan voor jou. Door het Premack principe in te zetten, hoef je geen constante strijd meer te leveren met deze omgeving.

Voorbeeld

Een concreet voorbeeld om het nog wat duidelijker te maken. Stel, je wil lekker gaan trainen met je hond maar hij staat alleen maar te stuiteren aan de lijn omdat hij zo graag langs de bosjes wil lopen om te ruiken wat andere honden daar allemaal hebben achtergelaten. Veel mensen raken in deze situatie toch wat gefrustreerd en proberen op allerlei manieren de aandacht van de hond af te leiden. De truc is nu het willen ruiken aan de bosjes niet meer als vervelende afleiding te zien maar als een belangrijke bekrachtiger!

Om dit te bewerkstelligen, kan je in het begin elke beweging (hoe klein ook) of snelle blik in jouw richting belonen met iets lekkers en terwijl hij het lekkers opeet, stuur je hem alweer richting de bosjes. Dit zal eerst met hele kleine stapjes gaan maar naarmate je elke vorm van aandacht in jouw richting blijft belonen en hem daarna direct weer naar de bosjes stuurt of leidt, zal je zien dat hij steeds vaker en langer zijn aandacht op jou gericht zal houden. Het grote voordeel hier is dat er ook geen beladen situatie meer kan ontstaan; door het ruiken aan de bosjes gewoon toe te staan, zal de hond leren dat het allemaal helemaal niet zo bijzonder of spannend is.

Uiteindelijk is het zelfs mogelijk dat de verschillende waardes die de hond aan de activiteiten toekent, zullen verschuiven. Aandacht voor jou (de in eerste instantie minst favoriete gedraging) is nu opeens veel leuker geworden dan het ruiken aan de bosjes (de in eerste instantie meest favoriete gedraging). Gefeliciteerd, je hebt het Premack principe succesvol toegepast!