Allergieën bij honden

Wat is een allergie?

Een gezond dierenlichaam maakt antistoffen aan tegen ziekmakende indringers zoals ongewenste micro-organismen. Bij een allergie maakt het lichaam ook antistoffen aan tegen stoffen waarbij dat niet zou moeten. Bijvoorbeeld tegen eiwitten uit de voeding, bepaalde materialen (zoals metaal), vlooien of ingeademde stoffen (zoals huisstof). Een allergie is dus eigenlijk een te overdreven reactie van het afweersysteem.

Wanneer een dier allergisch reageert op omgevingsstoffen die via de lucht of het maag-darmkanaal het lichaam binnenkomen, spreek je van een atopie. Mijten en stuifmeel(pollen) zijn hier voorbeelden van. Een dier kan ook lichaamseigen stoffen als ‘vreemd’ aanzien en deze te lijf gaan. We spreken dan van een auto-immuunziekte.

Een allergische aandoening is vaak gebonden aan kenmerkende factoren zoals een bepaald seizoen, omgeving en erfelijkheid. Ook tekorten aan vitaminen en mineralen kunnen hun steentje bijdragen aan een overgevoelige huid (zoals vitamine E en C).

Foto: ook honden kunnen last hebben van hooikoorts.

Overmatige reactie immuunsysteem

Het immuunsysteem is de weerstand van het lichaam dat probeert organismen of stoffen die niet in het lichaam thuishoren (lichaamsvreemde stoffen) onschadelijk te maken.

Dit kan op verschillende manieren:

Voorkomen dat de indringer het lichaam binnendringt
Dit gebeurt door een goede (intacte) barrièrefunctie van de huid en de slijmvliezen in bijvoorbeeld de luchtwegen en darmen.
De indringer zo snel mogelijk uitscheiden
Voorbeelden hiervan zijn overgeven en diarree na het eten van verkeerd voedsel, of niezen en hoesten bij het inademen van irriterende stoffen.
De indringer vernietigen
Als de indringer de barrièrefunctie weet te passeren en in de bloedbaan terechtkomt, reageert het immuunsysteem door antistoffen te sturen om de bedreiging uit te schakelen, oftewel een ontstekingsproces te veroorzaken.
De indringer inactiveren (inkapselen)
Inkapselen dient om verdere verspreiding van de indringer te voorkomen. Een voorbeeld hiervan is het inkapselen van een insectensteek of een hardnekkige splinter; naast andere reacties treedt er een harde bult op: de inkapseling.

Uit al deze verschillende mogelijkheden blijkt wel dat het immuunsysteem zeer complex is. Elk proces bestaat uit een groot aantal stappen en is van veel factoren afhankelijk. Door de complexiteit kan er veel misgaan in dit systeem. Een allergische reactie is zo’n ‘fout’.

Wat gebeurt er bij een allergische reactie?

Bij een allergische reactie is de barrièrefunctie niet 100% in orde. Er komt een te groot of verkeerd deeltje door de barrière heen en in de bloedbaan. Het lichaam gaat proberen dit deeltje te vernietigen.

Bij de meeste allergische reacties produceert het afweersysteem bij de eerste blootstelling aan een allergeen de antistof IgE (Immunoglobuline E). Dit bindt zich aan een bepaald type witte bloedcellen in de bloedsomloop en aan bepaald type witte bloedcellen in de weefsels, de mestcellen. Cellen met IgE op hun oppervlak geven specifieke stoffen af waaronder histamine. Door deze stoffen komt er een kettingreactie op gang waarbij weefsels geïrriteerd en beschadigd raken en de typische kenmerken van een ontstekingsreactie gaan vertonen: pijn, jeuk, roodheid en zwelling.

Wat zijn de kenmerken van allergie?

Wat het eerste opvalt wanneer een hond een allergische reactie vertoont, is jeuk; meestal aan de kop, poten en oren. Van jeuk gaat het dier op de aangedane plekken krabben, schuren en likken. Hierdoor ontstaat vaak dermatitis: een ontsteking van de huid.

Soms kunnen er ook klachten ontstaan aan de luchtwegen zoals niezen, moeilijke ademhaling en hoesten. De meest voorkomende allergieën bij honden zijn mijten (huisstofmijt en voorraadmijt), vlooienspeeksel en huidschilfers van mensen. Foto rechts: mijt.

Wanneer er sprake is van een voedingsallergie dan treden er logischerwijs ook problemen met de spijsvertering op. Dit is te zien aan een wisselende consistentie van de ontlasting: dan weer dun, dan weer dik.

Hoe kan een allergie ontstaan?

De trigger van een allergie is uiteraard het allergeen zelf. Er kunnen echter verschillende oorzaken zijn waarom een dier een allergie ontwikkelt. Erfelijkheid speelt een grote rol. Zo hebben bepaalde rassen, zoals de West Highland White Terriër en de Shar Pei, een meer dan gemiddelde aanleg om een atopie te ontwikkelen.
Allergische klachten kunnen zich ook op latere leeftijd manifesteren. Dit kan komen door een overschot van afvalstoffen en andere lichaamsvreemde stoffen in het lichaam waardoor het lichaam gevoeliger wordt voor ontstekingsreacties. Hier is veel over geschreven en het hele principe van het reinigen en ontslakken berust hierop.
Voorbeelden van zaken die leiden tot een verhoging van afvalstoffen zijn:

Alle lichaamsvreemde stoffen: medicijnen, additieven uit voeding, verontreinigingen uit water en lucht, residuen van bestrijdingsmiddelen.
Zware metalen: lood, cadmium, kwik, nikkel, aluminium, arsenicum.
Stofwisselingsproducten uit micro-organismen (bacteriën en schimmels in de darmen of elders in het lichaam), afbraakproducten van eiwitten (urinezuur, ammoniak), afbraakproducten van hormonen (geslachts-, bloedsuikerspiegel-, stresshormonen), afbraakproducten van lichaamsweefsels (bloed, slijmvliezen en dergelijke).

Hiertussen zitten ook stoffen die bij de ‘gewone gang van zaken’ horen zoals spijsverteren. Alles bij elkaar kan dit er echter nét voor zorgen dat het lichaam deze stoffen niet meer voldoende afvoert.

Een voorbeeld: een hond komt voor een check-up en de jaarlijkse inenting bij de dierenarts. De hond is goed gezond en er zijn geen klachten. Vlak daarna komt een nieuwe hond het huishouden versterken. Alle dieren in het huishouden worden behandeld met een antivlooienmiddel. Enige tijd later ontwikkelt de hond die bij de check-up nog gezond was, een flinke hotspot bij de staartaanzet. Foto rechts: vlo.

Wat is hier nu gebeurd? De hond leek goed gezond en is preventief behandeld tegen vlooien en ontwikkelt tóch een hotspot! Om een hotspot te ontwikkelen hoeft er maar een kleine jeukprikkel (bijvoorbeeld één vlooienbeet) plaats te vinden. In combinatie met stress en een verhoogde afvalstoffenbelasting kan dit er nét voor zorgen dat het dier vatbaarder wordt voor ontstekingen en allergieën: het immuunsysteem is overspannen.

Wat is er aan te doen?

Als een allergie eenmaal is ontstaan, kom je er zelden helemaal van af. Jonge dieren kunnen er soms wel ‘overheen groeien’. Sommige prikkels zijn echter niet te vermijden omdat ze horen bij het normale leven zoals pollen en huisstofmijt. Ook vlooien zijn niet 100% te voorkomen. Het is dus belangrijk om ervoor te zorgen dat het lichaam wat weerbaarder wordt en dat het immuunsysteem zich gaat bezighouden met belangrijker zaken.

Om de vicieuze cirkel van jeuk-krabben-ontsteking-krabben te doorbreken, moet het betreffende allergeen vermeden worden. Dit kan bij een voedingsallergie een bepaald type dierlijk eiwit zijn of de mijten uit diervoeding met granen (een van de redenen waarom veel honden zo goed reageren op graanvrije voeding).

Kruiden

Ook kruiden kunnen bij allergische klachten van pas komen. Scutellaria baicalensis (glidkruid) is een zeer effectieve remmer van histamine en kan als symptoombestrijding worden ingezet bij allergische klachten. Bij vrijwel alle allergieën is de hulpvraag heel direct: er moet zowel acuut (het dier helpen dat gek wordt van de jeuk) als op de lange termijn (het dier minder overgevoelig maken) iets gebeuren.

Vetzuren

Bij iedere vorm van allergie of intolerantie moet de barrièrefunctie hersteld worden. Vetzuren kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Vooral EPA (eicosapentaeenzuur, onderdeel van omega 3) en GLA (gamma-linoleenzuur, onderdeel van omega 6) hebben een waardevolle functie voor het immuunsysteem. Beide zijn namelijk betrokken bij de aanmaak van prostaglandinen, hormoonachtige stoffen die allerlei mediatoren (lichaamseigen stofjes die vrijkomen bij een afweerreactie van het lichaam) aansturen in het immuunsysteem. Als al deze stofjes goed functioneren worden ontstekingen geremd en reageert het immuunsysteem adequaat zonder overprikkeld te reageren.

Reinigen

Om de belasting door afvalstoffen te verminderen en daarmee de ontstekingsgevoeligheid terug te dringen, is een tweejaarlijkse reinigingskuur zeer aan te raden. Bij allergische klachten wordt een reinigende kruidentinctuur idealiter gecombineerd met Ribes nigrum (zwarte bes). Dit kruid werkt ontstekingsremmend en immunosuppressief (remmend op het afweersysteem). Ribes nigrum heeft echter niet het uitputtende effect van synthetische corticosteroïden.

Gezonde darmflora

Voor een goede barrièrefunctie is een gezonde darmflora van groot belang. In de darmen van ieder dier leven miljarden bacteriën en andere organismen. Als het goed is, bestaat het overgrote deel hiervan uit ‘gunstige’ bacteriën zodat de schadelijke organismen geen kans krijgen zich te vermenigvuldigen. Deze bacteriën zorgen niet alleen voor een goede spijsvertering, maar hun stofwisselingsproducten verzorgen ook de slijmvliezen van de darmen én zijn nodig voor de aanmaak van bepaalde vitamines en vetzuren door het lichaam zelf.

Prebiotica

Om de ‘gunstige’ bacteriën een zo goed mogelijk milieu te bieden, is het de meest logische keus om een prebiotica te geven. Dit zijn vezelstoffen (bijvoorbeeld Psyllium) die dienen als voedsel voor de ‘gunstige’ bacteriën. Voeding en supplementen die ‘gunstige’ bacteriën bevatten worden probiotica genoemd. Voordat met inname hiervan wordt begonnen, is het verstandig om eerst vetzuren en prebiotica te geven zodat het slijmvlies herstelt en de al aanwezige darmbacteriën zich goed kunnen vermenigvuldigen. Voorbeelden van natuurlijke probioticaproducten zijn vuile pens en zuurdesembrood (biowinkel).

Vitaminen, mineralen en antioxidanten

Een lichaam dat ontstekingen moet opruimen heeft een verhoogde behoefte aan vitaminen, mineralen en antioxidanten. Ter ondersteuning kan daarvoor een goed uitgebalanceerde multivitamine worden ingezet.