Wat is mindfulness?
Mindfulness is het beoefenen van milde, open aandacht voor wat er in het hier en nu is.
Daarmee is eigenlijk alles reeds gezegd. Mindfulness kan je eigenlijk pas begrijpen als je het beoefent. Woorden zijn slechts woorden. En toch zal ik proberen om met woorden het gevoel over te dragen van wat mindfulness voor eenieder kan betekenen. Vanwege mijn vakgebied ben ik vertrouwd met het begeleiden van hondeneigenaren. Daarom zijn de inhoudelijke en praktische voorbeelden van toepassing op het wel en wee van de hondenliefhebber. Maar mindfulness is van alle mensen, zonder uitzondering. Mindfulness is als zuurstof in de lucht. Men kan niet zonder.
Mindfulness is afkomstig uit het Boeddhisme. Jon Kabat-Zinn (Amerikaans wetenschapper en emeritus hoogleraar Geneeskunde) heeft de Boeddhistische meditatiepraktijk ontdaan van haar religieuze kenmerken en rituelen. Mindfulness heeft dus niets te maken met ‘religie’. Jon Kabat-Zinn leerde zijn patiënten mediteren om ze beter met stress om te leren gaan.
Zelf maakte ik kennis met mindfulness via Edel Maex (psychiater, zenleraar en mindfulnesstrainer) die het werk van Jon Kabat-Zinn in België en Nederland verder zette. Ik nam deel aan het acht-wekenprogramma. Er ging een nieuwe wereld voor me open. Kennismaken met mindfulness behoort tot het beste wat mij in het leven is overkomen. Ik ontdekte een weg om met stress en andere moeilijkheden om te gaan. Ook het genieten van mooie en aangename dingen kreeg een andere dimensie. Mindfulness bracht mij zoveel op persoonlijk vlak dat ik de opportuniteit inzag om het ook in mijn professionele bezigheden als hondengedragsbegeleider te integreren.
Ondertussen heb ik de ervaring dat mindful omgaan met honden de relatie mens-hond zoveel eenvoudiger, intenser en aangenamer maakt.
We hebben zoveel wetenschappelijke kennis over hondengedrag tot onze beschikking. Methodes en leerprincipes om honden op te voeden en hondenliefhebbers te begeleiden, worden dagelijks in praktijk gezet. Tonnen ervaring hebben we ondertussen opgebouwd. En toch merk ik dat het voor hondeneigenaren niet altijd even eenvoudig is om met hun hond om te gaan. Hondeninstructeurs, – gedragsbegeleiders en – gedragstherapeuten blijven koortsachtig op zoek naar oplossingen voor hun cursisten en klanten. Naast het feit dat honden vooral veel goeds brengen voor de mensen, kan het houden van een hond ze ook heel wat stress bezorgen. En zo draait de cirkel snel rond. Hondeneigenaren hebben stress en hun honden nemen de stress van hun baasjes over. Wellicht komt dit bij de meeste lezers herkenbaar over.
Ik merk veel angst op bij hondenliefhebbers. Men is bang dat het fout gaat lopen. Men heeft angst dat men ‘het’ niet gaat kunnen. Men maakt zich zorgen over wat de ander van hen zal denken. De angst zorgt ervoor dat men zich zorgen maakt voor de toekomst waardoor men niet in staat is om dat te doen wat ‘nu’ noodzakelijk is.
Leren omgaan met moeilijke situaties
Je verwacht vol ongeduld een pupje. Je ziet jezelf genieten. Maar eenmaal de pup er is, merk je dat niet altijd alles verloopt zoals je verwachtte en hoopte. Je kunt met alle macht je best doen om de moeilijkheden het hoofd te bieden. In boeken en op het internet staan kant en klaar oplossingen om je pup op te voeden. Op de hondenschool leer je praktische vaardigheden. Hoe is het mogelijk dat het nog kan fout lopen?
Wellicht zal je merken dat plannen maken iets anders is dan plannen uitvoeren. Het wil niet zeggen dat omdat je weet wat je kunt doen, automatisch resulteert dat je het kunt doen. Allerlei omstandigheden beïnvloeden jouw plannen. Hoe zeer je het ook maar wil, om de een of andere reden kom je er niet toe om dat te doen wat noodzakelijk is.
Vaak denkt men dat, indien men maar alles genoeg controleert, het allemaal wel goed komt. Als we merken dat we niet altijd vat hebben op wat er gebeurt, kan er stress optreden. Hoe men met stress omgaat, kan problemen doen ontstaan of laten toenemen. Stress vermijden is onmogelijk. Het leven is helaas niet voorspelbaar en controleerbaar. Het enige wat je voor een groot gedeelte in de hand kunt hebben, is hoe je zelf met die stress omgaat. De dingen zijn wat ze zijn. De stress kan je niet wegdrukken, je kunt moeilijkheden niet wegdenken. Je kunt alleen de keuze maken om bewust te willen beslissen hoe je met problemen omgaat.
Mindfulness gaat niet over ontspannen of ontsnappen. In momenten dat je puppy ’s nachts aan het huilen is omdat hij zich alleen voelt en je buren boos op je zijn, heeft het weinig zin om te ontspannen. Ontspannen kan dan hoogstens tot een ontsnappen aan het probleem leiden. Ook is het geen oplossing om het geduld te verliezen en je pup te straffen of in conflict te gaan met je buren. Op dergelijke momenten is het meer dan ooit noodzakelijk dat men ruimte kan maken voor wat er is, zodat er doordacht en efficiënt kan gehandeld worden. Logisch? Natuurlijk! Maar lukt het jou om altijd alert aanwezig te blijven en doordacht te doen wat noodzakelijk is?
Het beoefenen van mindfulness brengt je geest in contact met je gevoel waardoor je bewust, mild en met vertrouwen gaat handelen als het moeilijk is. Je verliest minder de controle of merkt sneller dat je de controle aan het verliezen bent. Het stopt jouw automatische piloot. Bij het nemen van beslissingen blijf je makkelijker aan het stuur zitten.
“Niemand heeft ooit piano leren spelen door er een boek over te lezen”. Quote van Edel Maex – Boek ‘Mindfulness’. In de maalstroom van je leven.
Je kunt boeken lezen, naar lezingen gaan of over mindfulness praten. Mindfulness is iets wat je doet. Je begint er best niet mee terwijl je hond naar een andere hond aan het uitvallen is. In dergelijke momenten moet je to the point handelen. Er is dan geen tijd om even te oefenen met mindfulness om dan te beslissen hoe je de situatie zal managen. Als je niet oplet, ga je over naar een automatische piloot en doe je dingen waarvan je nadien zegt “dit had ik niet moeten doen“, “dit had ik beter anders gedaan“. En de volgende keer… reageer je weer automatisch…
Mindfulness is stoppen met doen. Je leert naar jezelf te luisteren en te zijn. Te zijn voor wat er zich aandient. Zijn met mateloze mildheid voor wat er is en zelfrespect. Met een hond omgaan kan je alleen als je ervan houdt. Je moet je hond leren begrijpen en ermee leren communiceren. Hoe vaak zitten we vast in denkpatronen en vertonen we automatische reacties? Hoe vaak merken we dat we reactief oordelen over een situatie of gebeurtenis en onszelf veroordelen?
Bij mindfulness gaat het erover om jezelf tot vriend te maken. Je leert je gevoelens en gedachten op tijd op te merken waardoor je in de toekomst bewust zal kunnen kiezen hoe je met eventuele moeilijke situaties en gebeurtenissen zal omgaan.
Formele mindfulnesstraining
Bij het beoefenen van formele mindfulness beslist men om te stoppen met doen. We laten alle activiteiten even voor wat ze zijn. We laten de wereld even zonder ons verder draaien. We doen even niet mee. We stoppen even met hondenliefhebber zijn om even gewoon mens te kunnen zijn.
We richten onze aandacht op wat er zich aandient, mild en zonder oordelen.
Naast enkele basisaandachtsoefeningen kan er geoefend worden met gedachten, emoties, beelden en verschillende mentale houdingen. De oefeningen zijn lichaamsgericht. je lichaam werkt als een communicatiemiddel voor wat er zich aandient. Al onze zintuigen krijgen bewuste milde en open aandacht. Ook zijn er oefeningen die gericht zijn op open en vriendelijke communicatie met de ander. Je kunt formeel oefenen met aandacht tijdens het eten, het doen van de afwas, het werken in de tuin of het poetsen van je tanden. Bij het oefenen staan mildheid en openheid centraal. Mindfulness is geen techniek die je onder de knie dient te krijgen. Je kunt het al. De manier waarop je het kunt doen, is wat ondergesneeuwd. Je kunt het vergelijken met iets wat je op zolder gaat zoeken. Soms vind je het onmiddellijk terug, maar vaak dien je langer te zoeken en zit het ergens helemaal onderaan in de laatste doos die je openmaakt. Maar wat je zocht was er al. Zo is het ook met mindfulness. Je hoeft het niet te leren, je kunt het al. Je hoeft het alleen weer te herontdekken. Dat herontdekken doe je tijdens formele mindfulnesstraining.
Informele mindfulness toegepast in je dagelijks leven
Doordat je tijdens formele beoefening vertrouwd wordt met het feit dat je jezelf weer meer bewust wordt van de dingen zoals ze zijn, zal je merken dat je ook meer aandacht zal hebben voor situaties en gebeurtenissen in je directe omgeving. Je zal alerter aanwezig kunnen zijn in relatie tot de ander en dus ook in relatie met je hond. Je mindful houding aangevuld met kennis en ervaring zal het omgaan met je hond veel aangenamer en makkelijker maken. Je zal merken dat je bij het aanpakken van probleemgedrag van je hond automatisch de juiste keuzes zal maken. In het heetst van de strijd zal je de stress in je lichaam waarnemen, maar je blijft aan het stuur zitten. Stress is niet meer verantwoordelijk voor automatische en vaak destructieve reacties. Stress is er nu eenmaal, maar de manier waarop je met stress zal omgaan zorgt ervoor dat je constructief en bewust kunt handelen.
Hetzelfde geldt ook voor diegenen die ondersteuning bieden aan hondenliefhebbers. Je milde en open houding tot jezelf, de hondenliefhebber en de hond maakt ruimte voor een kennen van binnenuit. Met je kennis en ervaring als steun zal je er voor de ander kunnen zijn . De manier waarop je iedere cursist en individuele klant zal helpen zal een bewuste keuze zijn.
En van daaruit kun je dan weer verder. Met dagelijks stoppen met doen en zijn. In de doemodus ben je een hondengedragsbegeleider en in de zijnsmodus kan je weer een gewoon mens zijn. Een mens kent goede momenten, maar ook minder goede momenten. Als mens kan men lukken, maar ook mislukken. Telkens opnieuw kun je beslissen om je doemodus even te stoppen en naar de zijnsmodus te gaan om met milde open aandacht, niet oordelend aanwezig te zijn bij wat er is. Mindfulness is een geschenk voor jezelf en de ander.
De Bolster Academy
De Bolster Academy biedt een opleiding aan tot hondengedragsbegeleider. Je wordt er opgeleid tot een professional in het coachen van hondeneigenaren met als doel het welzijn van honden en hondeneigenaren te bewaken en te helpen toenemen. Meer info: www.debolster.be/academy/opleiding
Credits
Dit artikel is geschreven door Geert De Bolster; Personal Mind Coach voor mens en hond. Eén van Vlaanderens pioniers binnen de professionele hondengedragsbegeleiding. Ontwikkelaar van de connectiemethode, organisator van de opleiding tot hondengedragsbegeleider.
