Het ontstaan van de Connectiemethode
Over het trainen van dieren en de manier waarop de training kan gebeuren, is er veel kennis beschikbaar. Trainers, instructeurs en hondeneigenaren passen leerprincipes toe waardoor men met grote voorspelbaarheid een bepaald trainingsresultaat kan vooropstellen. Een hondentrainer of hondenschool die zijn/haar naam waardig is, zal wetenschappelijk onderbouwde leerprincipes op een beloningsgerichte wijze in praktijk brengen.
Alhoewel onze euforie bij de overstap van strafgerichte – naar beloningsgerichte aanpak, die we 1996 hadden gedaan, zeer groot was, zijn we nooit tevreden geweest over de resultaten van het opvoeden van honden op basis van beloning. Na lang zoeken, hebben we een oplossing gevonden.
De connectiemethode werd omgevormd van een beloningsgerichte trainingsmethode naar een methode in het omgaan met – en opvoeden van honden door vriendelijke en geweldloze communicatie. Wij zijn vertrouwd met het feit dat duidelijke, hondvriendelijke en geweldloze communicatie het welzijn van hond en eigenaar ten goede komt.
Conditioneren
Een hond trainen om een gedrag op commando uit te voeren, noemt men conditioneren. Conditioneren betekent voorwaarden stellen. Als dat… dan zal dat plaatsvinden.
Heel vaak gebruikt men leerprincipes om een hond gedrag en bijhorend commando aan te leren. In dat geval ‘traint’ men een hond.
Bijvoorbeeld: Komen op commando ‘hier’:
Je zorgt ervoor dat je hond zin heeft in een voerbeloning. Daarnaast organiseer je de situatie zodanig dat de hond niet wordt afgeleid door andere leuke of bedreigende dingen en dat de hond zo goed als niet in de mogelijkheid is om ander gedrag te vertonen dan dat wat je hem wil leren, zodat de kans dat hij het juiste gedrag gaat vertonen zo groot mogelijk wordt. Wanneer men in dergelijke context de voorhanden zijnde leerprincipes op de juiste manier aanwendt, zal de hond met grote waarschijnlijkheid het verband leggen tussen bij jou komen en het ontvangen van een beloning. Daardoor zal hij het gedrag herhalen. Ook ontstaat er een verband tussen het commando ‘hier’ en het gevoel dat de hond ervaart bij het ontvangen van de beloning, waardoor hij automatisch naar de trainer toeloopt als hij het commando ‘hier’ waarneemt.
Bij het trainen van honden maakt men gebruik van de motivatie van de hond om hem gedrag te laten doen waarvoor hij als resultaat een beloning krijgt. Als de ‘vorm’ van het gedrag van de hond aan het vooropgestelde doel van de trainer beantwoordt, krijgt hij een beloning. Als zijn gedrag niet beantwoordt aan de vooropgestelde ‘vorm’, krijgt hij geen beloning. Zowel de hond als de trainer werken naar een resultaat toe. De trainer wil het vooropgestelde gedrag zien en de hond wil een beloning in de wacht slepen. Zowel de trainer als de hond krijgen controle over de situatie. De trainer kan door het geven van het commando ‘hier’, ervoor zorgen dat de hond naar hem toekomt. De hond leert dat, wanneer zijn trainer het commando ‘hier’ zegt, het moment is aangebroken om een beloning te komen halen. De trainer stelt voorwaarden aan de hond en de hond functioneert binnen die voorwaarden. De voorwaarden van de trainer aan de hond zijn: “Enkel wanneer ik het commando ‘hier’ zeg, mag je een beloning komen halen”. De voorwaarden waarbinnen de hond functioneert zijn: De motivatie en de omstandigheden waarin de hond werd getraind.
Generalisering met soortgelijke omstandigheden
Honden kunnen gemakkelijk een context generaliseren. Dit betekent dat de omstandigheden waarin de training heeft plaatsgevonden makkelijk in verband kunnen worden gebracht met soortgelijke omstandigheden. Zo zal een hond die op de hondenschool is getraind om te komen op commando, dat ook doen op een andere hondenschool omdat de omstandigheden (terrein, honden, toestellen, omheining, gedrag van de trainer en de motivatie in voerbeloning) voor een groot gedeelte dezelfde zijn.
Generaliseren met niet soortgelijke omstandigheden is onmogelijk
Maar als de omstandigheden anders zijn, zullen eigenaar en hond een probleem hebben. De voorwaarden voor de hond zijn anders, dus is er ook geen herkenbaar kader waardoor de hond wellicht niet op het commando ‘hier’ zal reageren. Indien men bovenstaande inzicht mist, kunnen trainers denken dat de hond niet wil luisteren. De trainer kan gefrustreerd geraken en boos worden op de hond. Daardoor wordt het vertrouwen tussen hen geschaad en zal de hond nog minder snel komen als hij geroepen wordt. Het kan zelfs zover gaan dat er een nieuw verband ontstaat. De hond legt het verband tussen prikkels die anders zijn dan de hondenschool en de mogelijkheid op het hebben van een conflict met zijn eigenaar of trainer. Op de hondenschool luistert de hond dan perfect en buiten de hondenschool blijft de hond op grote afstand van zijn eigenaar, wanneer die het commando ‘hier’ geeft.
|
Getraind gedrag is afhankelijk van voorwaarden |
|
|---|---|
| Voorwaarden conditionering | Andere voorwaarden |
| De hond is gemotiveerd in voedsel. | De hond is gemotiveerd in andere dingen. |
| Terrein hondenschool, toestellen. | Natuurlijke omgeving, de tuin. |
| Omheind terrein. | Niet omheind. |
| Meerdere honden aanwezig. | Geen andere honden, één hond. |
| De hond is vertrouwd met de aanwezige prikkels. | Prikkels waar de hond gevoelig voor is, nieuwsgierigheid. |
| Kledij en gedrag van de trainer. | Andere kledij, ander gedrag van de trainer. |
| Kledij en gedrag van andere trainers | Andere mensen gedragen zich anders dan trainers. |
Om met training een hond betrouwbaar te leren komen op commando ‘hier’, dient men in vele situaties te trainen.
De problemen die trainers en honden kunnen ervaren zijn talloos. De meest voorkomende moeilijkheden die men heeft, hebben te maken met de motivatie van de hond. Honden dienen niet meer zelf voor voeding te zorgen om te kunnen overleven. Voeding wordt ze onvoorwaardelijk door de eigenaar aangeboden. De motivatie van de hond ten opzichte van voeding (en spel) wordt gestuurd door goesting en plezier. Vaak is de motivatie van de hond veel sterker gericht op de basisnood veiligheid. Mensen, honden, geluiden, geuren en het in de gaten houden van de onvoorspelbare wereld zijn vaak veel belangrijker voor de hond dan de motivatie in voeding of spel. Om met training succesvol te kunnen zijn, dient de hond eerst vertrouwd te worden met alle mogelijke omstandigheden in de omgeving. Pas dan kunnen de voorwaarden geassocieerd worden met diegene waarin hij op de hondenschool of een andere context werd getraind. Deze manier van opvoeden en training vraagt heel veel inspanning. Voor de meeste hondenliefhebbers betekent dit wellicht een onmogelijke opdracht.
Connectiemethode
Hondenopvoeding vindt plaats door duidelijke, hondvriendelijke en geweldloze communicatie.
Wellicht heb je zelf al ondervonden dat honden de gave hebben om mensen te begrijpen. Honden beschikken over dezelfde communicatiemiddelen als mensen. Samen communiceren we met lichaamstaal, geluiden, aanraking en geur. Als extra communicatiemiddel beschikt de mens over de gesproken taal. Onder andere tijdens de socialisatieperiode kunnen honden vertrouwd worden met de manier waarop mensen hun communicatiemiddelen gebruiken.
Eerst begripvol luisteren en dan vriendelijk communiceren
Hondeneigenaren verwachten dat hun honden luisteren. Dit is een enorme valkuil. Bij het opbouwen van een duurzame relatie is het belangrijk dat alle partijen naar elkaar kunnen en willen luisteren.
Het nemen van verantwoordelijkheid is bij het toepassen van de connectiemethode een fundamentele factor. We nemen onze verantwoordelijkheid om bereid te zijn om naar de hond te luisteren. We stellen daarbij de drie basisvragen van de connectiemethode:
- Hoe is het voor jou?
- Wat heb je nodig?
- Wat wil je?
Om die vragen te kunnen beantwoorden, is inzicht verwerven in hondengedrag, in raseigenschappen en in het ‘zijn’ van de hond als individu noodzakelijk. Door het begeleiden van meer dan duizend hondeneigenaren en honden (sinds 2013), hebben we kunnen vaststellen dat, indien men bereid is om naar een hond te luisteren, de hond vertrouwen ontwikkelt, in connectie treedt en bereid is om onvoorwaardelijk naar de hondeneigenaar te luisteren.
Welke puppy komt er niet als je hem roept? Maak hem vertrouwd met jouw blijheid en geef hem de zorg die hij verdient. Als je een puppy roept, zal hij komen. Communiceer hoe trots je op hem bent door vriendelijk en zorgzaam te spreken en te aaien. Voel en kijk wat voor jouw pup de beste manier is om hem te laten weten dat je trots op hem bent. Sommige pups vinden het fijn om aangeraakt te worden en anderen moeten er nog vertrouwd mee worden. Zonder dat je het echt wil, zal er een leerproces ontstaan.
Honden hebben een houvast nodig
Honden kunnen niet meer voor zichzelf zorgen. Ze zijn afhankelijk van de mens. De mens dient zijn houvast te zijn. Bij training is de houvast de voorspelbaarheid en controleerbaarheid binnen de trainingscontext (inclusief die van de trainer). Bij het toepassen van de connectiemethode haalt een hond zijn houvast uit de voorspelbaarheid en controleerbaarheid ten opzichte van de eigenaren.
Geef een hond het vertrouwen
Wat is dat vertrouwen?
Vertrouwen is vertrouwd zijn met…
Je kunt jouw hond vertrouwd maken met de manier waarop je met hem omgaat en met hem communiceert. Als je hem vertrouwen geeft, wordt hij vertrouwd met het gevoel van vertrouwen. Als je onvoorspelbaar en oncontroleerbaar bent, zal hij je wantrouwen en wordt hij daarmee vertrouwd.
Het ontstaan van leerprocessen tijdens communicatie volgens de connectiemethode
Een van de weinige voorspelbare en controleerbare factoren binnen de leefwereld van de hond zijn zijn eigenaren. Ieder moment van communicatie maakt een leerproces mogelijk en dit onafhankelijk van de motivatie van de hond en de context waarin hij zich bevindt.
Je roept de puppy om te komen. Als de puppy komt, zal hij vertrouwd worden met het goed gevoel hij ervaart door jouw vriendelijke en zorggevende communicatie. Bovendien legt hij een verband tussen het commando ‘hier’ en het gevoel dat hij tijdens de communicatie met zijn eigenaar kon ervaren. Als de pup niet komt, kan hij vertrouwd worden met de prikkels die hem afleiden. Als een pup afgeleid wordt door interessante geuren of andere prikkels, en het begrip en de tijd krijgt van de eigenaar, zal hij er de volgende keer niet of minder worden door afgeleid en wel komen als hij wordt geroepen. Wat hij ook doet, er zal een gunstig leerproces plaatsvinden. Maar wanneer de eigenaar zich druk maakt omdat hij niet komt, of de pup probeert af te leiden met voeding of spel, kan er zowel bij de pup als bij de eigenaar frustratie optreden. In ieder geval zal de pup niet vertrouwd zijn geworden met de afleidende omstandigheden en er de volgende keer wellicht opnieuw door aangetrokken worden.
Een hond heeft ‘de zorgende mens’ achter zijn eigenaar nodig, niet zijn geschenkjes
De basisnoden van de hond – voeding, plaats, veiligheid, steun en begrenzing – dienen onvoorwaardelijk door de eigenaar aan zijn hond beschikbaar gesteld te worden. Alleen dan kan men zeggen dat men hondvriendelijk is. Uiteraard kan het geen kwaad om een hond zo nu en dan te trakteren op een beloning of spel. Maar als de beloningen de middelen zijn om een hond op te voeden en te trainen, is men niet hondvriendelijk. De kans dat opvoeden en trainen een vorm van manipulatie wordt, is dan reëel.
|
De basisnoden van de hond |
|
|---|---|
| Voeding | Letterlijke voeding, voedende stimulatie, intenties en gedachten (kennis) van de eigenaren. |
| Plaats | Een eigen rustplaats, plaats binnen de sociale groep, plaats in de tijd van de eigenaar, begrip van de eigenaar. |
| Veiligheid | Voorspelbaarheid en controleerbaarheid over de eigenaar, bescherming door de eigenaar, verantwoordelijkheid van de eigenaar. |
| Steun | Altijd steun krijgen wanneer de hond erom vraagt. Het intellect van de eigenaar als steun voor de hond. Hulp bieden in nood. |
| Begrenzing | Vrijheid en grenzen zijn inherent aan mekaar. Verwachting volgens de mogelijkheden van de hond (leeftijd). Er is ook gedrag dat niet toegelaten is. Respect voor de nood aan een veilig territorium (ook het lichaam als territorium). |
Hondvriendelijkheid vanuit het perspectief van de connectiemethode
Omgaan met de hond start bij het vertrouwen dat iedere hond een perfecte kern heeft. In iedere hond zijn de zaadjes van alle emoties en gedragingen aanwezig. Zaadjes van vreugde, verbondenheid, volgzaamheid, zorgzaamheid. Maar ook zaadjes van bezitterigheid, angst, woede, drift. Hondvriendelijk zijn, betekent dat je de juiste zaadjes voeding geeft.
De 4 aspecten van hondenvriendelijkheid volgens de connectiemethode:
- Vriendelijkheid
Vriendelijk zijn voor een hond moet niet alleen een wens zijn. Het is de kunst om je hond vreugde en geluk te brengen. - Compassie
Compassie is niet alleen de wens om een hond nabij te zijn en te helpen omgaan met moeilijkheden, maar het ook te kunnen. - Vreugde
Als vriendelijkheid geen vreugde bevat, is er geen vriendelijkheid. Als je jezelf en je hond alleen maar in moeilijke situaties brengt, dan zorg je voor lijden en is er geen vreugde. - Vrijheid
Een hond vrijheid bieden, is hem de mogelijkheid bieden om zichzelf te zijn. Het betekent hem zelf zoveel mogelijk te laten kiezen hoe hij met stress, angst en frustratie kan omgaan en hem de kans te bieden om zelfstandig te leren.
Eerst communicatie en connectie en dan conditionering
De maakbare wereld is op zich ok, maar de verwondering zit daar waar de wereld aan de maakbaarheid ontsnapt.
~ Edel Maex
Honden en eigenaren kunnen hun relatie een extra dimensie geven door aan hondentraining en hondensport te doen. Ik ben van mening dat men mekaar eerst dient te begrijpen en dat er blindelings vertrouwen dient te zijn. Pas dan kan hondentraining een meerwaarde bieden aan het geluk van mens en hond.
De Bolster Academy
De Bolster Academy biedt een opleiding aan tot hondengedragsbegeleider. Je wordt er opgeleid tot een professional in het coachen van hondeneigenaren met als doel het welzijn van honden en hondeneigenaren te bewaken en te helpen toenemen. Meer info: www.debolster.be
Credits
Dit artikel is geschreven door Geert De Bolster; Personal Mind Coach voor mens en hond. Eén van Vlaanderens pioniers binnen de professionele hondengedragsbegeleiding. Ontwikkelaar van de connectiemethode, organisator van de opleiding tot hondengedragsbegeleider.
