Wat is een beloning precies?

Konijnenkeutels…

“Beloon nu je hond”, zei de trainer. Maar mijn hond had nergens aandacht voor. Brokjes, koekjes, zelfs kip, worst of kaas konden zijn neus niet afleiden van de konijnenkeutels die overal op het veld lagen. De wanhoop steeg: hoe moet ik mijn hond nu belonen als hij niet op me let?

Voor alle eigenaren, trainers en andere geïnteresseerden die bovenstaande scenario (of een variant hierop) herkennen: in het artikel hieronder heb ik beschreven wat een beloning precies is en hoe je hond je vertelt wat hij wil.

Wat is een beloning?

Heel simpel gezegd is een beloning datgene, waardoor het gedrag van een hond in die situatie toeneemt.

Een koekje als hij gaat zitten bijvoorbeeld, maar ook: de postbode die weggaat als de hond gaat blaffen. Als een hond bepaald gedrag méér gaat vertonen, dan wordt hij er blijkbaar voor beloond! En doet een hond bepaald gedrag niet, ondanks de worst voor zijn neus? Dan is dat blijkbaar géén beloning.

Honden werken graag met én voor je. Maar net zoals jullie graag aan het eind van de maand je salaris ontvangen, willen honden ook een beloning ontvangen. Wat een goede beloning is, hangt af van de baas, de hond, de omgeving en de omstandigheden. Sommige honden doen alles voor voer, andere honden werken liever voor een speeltje. Honden zijn soms minder voergericht na het eten of hebben na een lange wandeling geen puf meer om te spelen. En gaan ze nou naar die andere hond toe om te spelen, of kiezen ze toch voor de biefstuk?

Doet een hond dus om een onverklaarbare reden iets raars en wil je dat aanpakken, bedenk dan wat de reden (oftewel beloning) is die de hond daarvoor krijgt. Daar kan je op inspelen! Honden laten zelf vaak al zien wat ze als beloning willen. Ze duwen met hun neus tegen je jaszak, waar je de worst in hebt gestopt. Of ze kijken naar de bal in je hand. Soms is het minder duidelijk: ze snuffelen, doen druk of gaan blaffen. In die gevallen zul je zelf creatief moeten zijn en zoeken naar de juiste beloning.

Wanneer en hoe vaak belonen?

Het allerbelangrijkste aan belonen is de timing. Als je bepaald gedrag wilt belonen, dan moet de hond de associatie leggen tussen dat gedrag en de beloning. De beloning moet hierbij direct na het gewenste gedrag komen, binnen twee seconden. Komt de beloning later, dan leert de hond niet wélk gedrag precies gewenst was.

Soms is dit lastig. Je kunt hiervoor een zogeheten overbruggingscommando aanleren, zoals de clicker of het woordje ‘braaf’. Dit wordt een voorspeller voor de daadwerkelijke beloning. De click of je woordje moet binnen 2 seconden na het gewenste gedrag worden gegeven. De beloning kan tot 5 seconden daarna worden toegediend. Je kunt hiermee vaak nog preciezer het gewenste gedrag markeren.

Als je een hond een bepaald commando wilt aanleren, is het verstandig om in eerste instantie elke goede uitvoering van dat gedrag te belonen (continu beloningsschema). Zodra een hond het trucje doorheeft en het commando kent, kun je overgaan op variabel belonen: soms wel, soms niet, soms veel, soms weinig (intervalbeloning). Zo blijft het voor de hond onvoorspelbaar wat hij kan verdienen en is het dus mogelijk altijd de moeite waard. Je mag dan natuurlijk wel met je stem belonen! Het achterwege laten van het voer is niet zielig, sterker nog… je vraagt meer van je hond, waardoor hij ook harder voor je wil werken. De samenwerking wordt hierdoor beter en als er dan een (voer)beloning komt, is deze veel meer waard voor de hond. Win-win situatie dus!

Variabel belonen kan ook worden toegepast op de sterkte van de beloning. Een paar stukjes worst is meer waard dan een klein stukje. Maar een grote beloning kan ook zó waardevol zijn, dat de hond alleen nog maar bezig is met het te pakken krijgen van de beloning. Bij bijvoorbeeld een zit-en-blijf-oefening is het niet handig als je hond telkens opstaat om zelf de worst te komen halen. Je zult hierbij dus moeten werken met een minder sterke beloning om geen ongewenst gedrag uit te lokken.

Een erg sterke beloning kan je juist wel gebruiken in moeilijke situaties. Bijvoorbeeld als je hond op de hei met andere honden speelt en je roept hem. Komt ‘ie dan? Beloon hem met een handje vol worst: de jackpot!

Welke beloningen zijn er?

Wat een beloning is, kan dus per hond, per situatie en per omgeving verschillen.

Hieronder staan verschillende vormen van beloningen. Je kunt deze ook afwisselen.

Voer

Eten is een heel primitieve en dus intuïtieve manier van belonen. Brokjes, vlees, gedroogde vis, knakworst, frolic, kaas, gekookte kipfilet, frikandel, maar ook wortel, appel of komkommer… je kunt het zo gek niet bedenken of je kunt je hond ermee belonen. Tegenwoordig zijn er ook hondenworsten te koop van bijvoorbeeld Prins, Farmfood of Rodi. Deze kun je in stukjes snijden en eventueel invriezen. De stukjes beloning hoeven geen volledige maaltijd te zijn, stukjes ter grootte van een doperwt zijn groot zat! Erg goed werkt het om een zakje te vullen met allerlei beloningen. Het is voor de hond dan altijd een verrassing wat er nu weer uit het zakje komt!

Stemgebruik

Een andere vorm van beloning die je honden niet hoeft aan te leren, is je stemgebruik. Althans: de betekenis van het woordje ‘braaf’ kennen ze (nog) niet, maar de baas klinkt vrolijk, doet enthousiast en komt trots over: hond zal het dan wel goed gedaan hebben! Lichaamstaal, stemvolume en – hoogte zijn belangrijke instrumenten die je altijd bij je hebt om je hond te kunnen belonen.

Trekspelletjes

Even sjorren met de baas, sommige honden vinden het práchtig. Met een trekspelletje speel je echt samen met je hond. Kies dan ook voor een speeltje dat groot genoeg is om samen vast te houden: een bal met touwtje, een flos of bijvoorbeeld een fleecevlecht. Het spel beëindigen doe je met het commando ‘los’ of door te ruilen voor een brokje. Kies voor kleine of onzekere honden een lang speeltje.

Aandacht (aaien / knuffelen)

Sommige honden zijn erg gevoelig voor aandacht. Ze zoeken lichamelijk contact en willen graag geknuffeld worden. Een aai over de bol of een flinke knuffel kan dan goed als beloning werken. Let op: niet alle honden zien knuffelen automatisch als beloning! Sommige honden vinden juist met rust gelaten worden een fijne beloning. Zo kan het voor een hond, die mee is geweest naar het schoolplein, heel fijn zijn om zich te mogen terugtrekken in de auto: even ontkomen aan al die grijpgrage handjes van kinderen. Of even weg uit de drukte: geen prikkels meer ontvangen. Pure ontspanning dus.

Balspelletjes/apporteren

Honden die dol zijn op ballen of graag ergens achterna zitten, kun je vaak goed belonen met een balspel. Door zelf de richting te kiezen waar je de bal heengooit, kan je honden een bepaalde kant op sturen. Tevens hou je ze iets langer bezig op afstand, dit zorgt er wel voor dat je minder zelf met je hond bezig bent. Honden zouden ervoor kunnen kiezen om de bal te houden in plaats van te apporteren. Je kunt honden ballengek maken! Je hebt dan een goed handvat om ongewenst gedrag te voorkomen en hoeft niet altijd met voer te lopen.

Zoekspelletjes, snuffelen of hersenwerk

Het gebruik van de neus is voor honden vaak heel bevredigend. Dit zorg voor geestelijke uitdaging. Je kunt honden belonen door hun speeltje of een voertje te verstoppen. Ook kun je de honden als beloning even vrij laten snuffelen. Sommige honden vinden snuffelen met de baas ook het einde: samen op onderzoek uit! Ga maar eens in de berm lopen en met je handen door het gras wroeten. Grote kans dat je hond je komt helpen ‘zoeken’! Een specifieke vorm van zoekspelletjes is hersenwerk: denkspelletjes voor honden waarbij ze niet alleen moeten zoeken naar voertjes of hun speeltje, maar deze ook vrij moeten puzzelen. Neem maar eens een prop papier en doe hier een brokje in: succes gegarandeerd! Wel goed opbouwen om frustratie te voorkomen…

Samen rennen

Als alternatief op het apporteren van een bal, kan even samen een stukje rennen erg goed als beloning werken. In tegenstelling tot de zoekspelletjes is dit een beloning op lichamelijk gebied. Rennen met andere honden is leuk, maar rennen met de baas is ook fantastisch!

Geconditioneerde beloning of overbruggingscommando’s

Je kunt je hond een overbruggingscommando aanleren, zoals hierboven al even genoemd. Veel gebruikt is een clicker of clickerwoord. Hiermee geef je op het juiste moment het gewenste gedrag aan. De daadwerkelijke beloning komt later. Dit moet je wel aanleren: de hond moet eerst de associatie leggen tussen de overbrugging en de beloning. Als deze associatie eenmaal is gelegd, zul je deze regelmatig moeten blijven bevestigen. Maar geldt dat niet voor alle gewenste associaties en gedragingen?

Gedrag inzetten als beloning

Ook gedrag zelf kan je gebruiken als beloning. Sommige honden vinden het erg leuk om bepaald gedrag uit te voeren. Als ze ander gedrag niet leuk vinden, kan je ze aanleren dat ze eerst het “stomme” gedrag moeten doen en daarna het “leuke” gedrag mogen uitvoeren. Als voorbeeldje mijn eigen hond bij behendigheid: de wip vond ze erg stom, maar de tunnel vond ze het einde. Door consequent de tunnel te gebruiken ná de wip, leerde ze dat de wip een voorspeller werd voor leuk gedrag. Door de tunnel racen (toch al gewenst gedrag) werd ingezet als beloning.