Wat hoort een hond?

Hoor je dat?

Honden horen beter dan mensen, dat is velen bekend. Maar hoe zit het nu eigenlijk precies? Dit artikel is bedoeld om je een indruk te geven hoe goed het gehoor van een hond is in vergelijking met dat van de mens en kun je je meer inleven in de belevingswereld van de hond.

Foto rechtsboven: Podenco Cosmic, door Mara & Co Fotografie.

De eerste geluiden

Een pup wordt doof geboren. De oren van een pup gaan open aan het begin van de derde levensweek, de zogenaamde overgangsfase.

Wat hoort de hond?

Onderzoeken komen niet exact overeen, maar het is wel overduidelijk dat het gehoor van de hond veel beter is dan dat van de mens. De hond heeft een frequentiebereik dat minstens 2 keer zo groot is, kan geluiden op 4 keer grotere afstand waarnemen en zijn vermogen om te bepalen uit welke richting het geluid komt is ook 4 keer beter. Technische details voor de liefhebber staan in de tabel:

	Hond	Mens
Frequentiebereik *	15 – 45.000 Hz	20 – 20.000 Hz
Hoort het beste tussen	4.000 – 8.000 Hz	1.000 – 2.000 Hz
Even goed in	Hond en mens horen even goed van 125 – 250 Hz
Gehoordrempel *	Hond kan geluiden horen die 24 dB zachter zijn
Richting	Hond bepaalt de richting 4 keer nauwkeuriger
Afstand	Hond kan geluid op 4 keer grotere afstand waarnemen

* Zie woordenlijst onder deze pagina.

Bijzondere oorschelpen

Achttien spieren in het oor zorgen ervoor dat de hond de schelpen onafhankelijk van elkaar kan draaien, kantelen, omhoog en omlaag kan bewegen. Het lokaliseren* van geluid gebeurt door super snelle complexe berekeningen in het brein. Hierbij maakt het brein gebruik van het volume èn het tijdverschil tussen beide oren. Als de hond zijn kop richting het geluid beweegt, gebruiken de hersenen dit als extra informatie om de afstand te bepalen. Het schuin houden van de kop geeft ook nog extra informatie over de locatie, als een geluid moeilijk te lokaliseren is.

De grootte en vorm van de oorschelp hebben ook invloed op hoe goed een hond hoort. Honden met grote rechtopstaande oren die zij goed kunnen richten, kunnen het geluid beter versterken en beter lokaliseren dan honden met hangoren.

Doe de test

Maak als experiment met je handen eens schelpen aan je oren en richt daarmee terwijl je je concentreert op bepaalde geluiden uit de omgeving. Ervaar zo zelf eens hoe hoe het is om grotere oorschelpen te hebben die je apart van elkaar kunt draaien. Waarschijnlijk merk je direct dat je veel beter en gedetailleerder hoort. Deze truc is vooral aan te raden als je op het strand bent en bij benadering wilt horen hoe jouw hond de zee hoort. De oorschelp versterkt namelijk vooral hoge frequenties waardoor je meer detail hoort en makkelijker de richting kunt bepalen. Het stereogeluid wat wij horen als wij naar muziek luisteren, is voornamelijk gebaseerd op de hogere frequenties.

De weg van het geluid

Het oor wordt onderverdeeld 3 delen. Het buitenoor, het middenoor en het binnenoor.

Het buitenoor:

Het buitenoor bestaat uit de oorschelp en de gehoorgang. Geluidsgolven komen via de oorschelp en de gehoorgang binnen en brengen het trommelvlies in beweging.

Het middenoor:

Het trommelvlies brengt op zijn beurt de drie gehoorbeentjes in beweging, die de trillingen weer doorgeven aan het ovale venster (opening van het slakkenhuis). Hier vindt een versterking plaats door hefboomwerking van de gehoorbeentjes en door het trommelvlies dat een veel groter oppervlak heeft dan het ovale venster.

Het binnenoor:

Het binnenoor bestaat uit het slakkenhuis en de gehoorzenuw. De trillingen van het geluid worden hier omgevormd naar zenuwimpulsen. Het met vloeistof gevulde slakkenhuis bevat trilhaartjes die verbonden zijn met de gehoorzenuw. Deze gehoorzenuw stuurt impulsen naar het gehoorcentrum in de hersenen.

Als één van de onderdelen in deze keten minder functioneert, dan heeft dat invloed op de kwaliteit van horen.

Uiteraard is dit een zeer beknopte beschrijving. Wil je meer weten over de anatomie van het oor kijk dan naar het filmpje onderaan deze pagina over het menselijk oor welke vergelijkbaar werkt.

Horende honden voor dove mensen. Zogenaamde “Hearing Dogs” of signaalhonden worden ingezet voor mensen die doof of hardhorend zijn door de baas alert te maken op diverse geluiden zoals een deurbel, telefoon, sirene’s of als iemand de naam roept van de baas.

Toonhoogte: hoe hoger hoe beter?

Honden zijn ongeveer net zo goed als wij in het horen van het verschil tussen toonhoogtes. Een schaapherder maakt hiervan gebruik door met zijn herdersfluitje verschillende fluitsignalen te maken om uiteenlopende instructies aan zijn hond te geven. Hoge geluiden zijn van nature interessant voor honden en krijgen sneller de aandacht, wellicht omdat deze een associatie oproepen met gewonde prooidieren. Van dit gegeven kun je gebruiken maken bij de training en communicatie met je hond. Mensen fabriceren in het dagelijks leven namelijk een brei van duizenden woorden per dag. Om dan de gewenste aandacht te krijgen kan het effectiever zijn om soms niet een woord te gebruiken maar juist een uniek hoog fluit-, kus- of klikgeluid met je mond. Een bijkomend voordeel is dat er geen emotie, zoals boosheid, hoorbaar is.

Wat wij niet horen maar honden wel

Ultrasone* ongedierteverdrijvers werken op frequenties die wij niet kunnen horen, maar die de hond wel degelijk goed kan waarnemen. Voorbeelden hiervan zijn knaagdier- en kattenverdrijvers en ultrasone vlooienbanden. Je kunt je natuurlijk afvragen wat dit doet voor het welzijn van de hond. Het kan veel irritatie geven en zelfs pijn doen. Hetzelfde geldt voor elektrische apparaten, zoals computers en televisies die hoge bijgeluiden maken die wij als mens niet horen.

Waar is de muis? Een hond kan ultrasone noodkreten van kleine prooidieren zoals een muis horen en lokaliseren dankzij het superieure frequentiebereik en de mogelijkheid om de flexibele oorschelpen te draaien.

Laag bij de grond

Probeer je er van bewust te zijn dat hondenoren lager bij de grond zitten dan onze oren. Denk aan auto’s die daardoor harder klinken. Als er tijdens de wandeling een bezemwagen voorbij rijdt, dan deinst de hond waarschijnlijk niet uit angst weg, maar vooral omdat het geluid gewoonweg veel te hard voor hem is. Dit doet pijn aan zijn oren. De perceptie van het geluid op die hoogte kan ook anders zijn door demping van geluid door zand, sneeuw of bladeren.

Ingebouwd filter

Veel eigenaren kennen het wel: je hond slaapt schijnbaar, hoort zijn naam midden in een gesprek en staat opeens kwispelend voor je. Net zoals onze hersenen er heel goed in zijn om in een druk restaurant onze naam te filteren uit een irrelevant gesprek twee tafels verderop of juist om slechts èèn gesprekspartner te volgen, zo kunnen honden ook woorden of geluiden filteren die alleen voor hen van belang zijn. Toch kan het gebeuren dat hij een commando niet hoort. Je zegt iets tegen de hond en dat gaat wel zijn oren in, komt bij zijn hersenen, maar de informatie wordt niet helemaal goed verwerkt. Daardoor reageert hij niet. Het lijkt alsof de informatie in het netwerk van de hersenen een doodlopende weg inslaat. Net zoals wij wel eens met onze gedachten ergens anders zijn en daardoor niet goed horen wat iemand zei.

Grijze gebieden in de grijze massa

De hersenen verwerken de informatie die binnenkomt en omgezet wordt via het oor. Soms gaat er ook iets fout in dit verwerkingsproces. Bij mensen zijn diverse aandoeningen bekend, zoals overgevoeligheid voor geluid (hyperacusis). Deze mensen kunnen heel slecht alledaagse geluiden zoals een een deurbel of serviesgekletter verdragen. Oorsuizen (tinnitus) is ook een voorbeeld waarvan de oorzaak waarschijnlijk in de hersenen ligt. Er is weinig onderzoek naar dit soort gehooraandoeningen met betrekking tot de hond, maar het is goed om open te staan en zeker niet uit te sluiten dat honden deze problemen ook kunnen hebben.

Woordenlijst

Frequentie = toonhoogte (uitgedrukt in Hz = aantal trillingen per seconde).
Gehoordrempel = het zachtste geluid dat een hond of mens kan horen.
Lokaliseren = vaststellen op welke plaats iets zich bevindt.
Ultrasoon = geluid waarvan de frequentie te hoog is om gehoord te worden door het menselijk oor.