Heupdysplasie bij honden

Anatomie van de heup

Een heupgewricht bestaat uit een kom (het acetabulum), deze is onderdeel van het bekken, en een kop (het caput femoris) het bovenste stuk van het dijbeen (femur). Het is een kogelgewricht; de kop en kom zijn rond en moeten goed in elkaar passen om soepel te kunnen draaien.
Daarvoor is het bot bekleed met kraakbeen en wordt er gewrichtsvloeistof (synovia) geproduceerd.
Om het geheel stevigheid te geven zitten er kapsels, banden en spieren om het gewricht.

Wat is heupdysplasie precies?

Tijdens het eerste jaar is het gewricht in ontwikkeling, op een leeftijd van 1 jaar zijn alle groeischijven gesloten en is het gewricht klaar. Heupdysplasie is een slechte ontwikkeling van het heupgewricht.

De oorzaak is dat het kapsel niet sterk genoeg is, de aansluiting van kop en kom is onvoldoende, de kom wordt ondiep en de kop wordt niet mooi rond maar raakt afgeplat. De kop gaat losser zitten, gaat tegen de kom botsen, kan zelfs neiging krijgen uit de kom te schieten (subluxatie). Daar de heup niet soepel beweegt gaat dit pijn doen bij bewegen. Deze pijnklachten gaan optreden op een leeftijd van 6-18 maanden. Daarna is het kapsel dikker geworden en samen met aanzet van bot is er een stabielere situatie ontstaan waardoor er minder pijn is. Toch is het gewricht afwijkend. Het lijkt een tijd goed te gaan maar door verdere slijtage zal de hond bij het ouder worden toch weer meer klachten krijgen. Vooral de ontwikkeling van botaanzet (arthrose), gaat last geven.

Erfelijk

HD is erfelijk. De aanleg voor de ziekte wordt doorgegeven via het DNA (erfelijk materiaal). Door allerlei factoren zal de ene hond zich anders ontwikkelen dan de andere hond, d.w.z. zal de HD zich wisselend kunnen ontwikkelen.

Faktoren die van invloed zijn

overgewicht, hoe zwaarder de hond is des te groter is de belasting van het gewricht
te veel en te wild spelen in de jeugd
veel traplopen
in zware grond lopen (duinen)

Hoe kun je zelf heupdysplasie herkennen bij je hond?

de hond wil minder graag bewegen, gaat minder spelen met andere leeftijdsgenoten, kan zelfs gaan liggen bij het spelen
na rust kan de hond stijf zijn bij het opstaan, moet op gang komen
de hond kan kreupel lopen, vaak doen beide achterpoten zeer, maar de poot die het ergste pijn doet zal de kreupelheid laten zien
de hond ‘hopt’ en zwaait met zijn achterlijf tijdens het lopen

Zie de Youtubes onderaan deze pagina van honden met heupdysplasie.

Diagnose

Het onderzoek bestaat uit een aantal onderdelen. Eerst is er de observatie, er wordt gekeken hoe de hond beweegt (locomotieonderzoek). Daarna worden de pijnlijkheid en de beweeglijkheid van de gewrichten getest. Hieruit blijkt dan dat het probleem in de heupen zit. Daarna worden de heupen verder onderzocht. In zijligging wordt o.a. de losheid van de banden getest, mogelijkheid tot subluxatie (ortholanietest). Aanvullend wordt een rontgenfoto van de heupen gemaakt. De hond ligt dan op de rug en beide achterpoten worden gestrekt. Bij HD kun je op de foto zien dat de kop en kom niet goed zijn aangesloten, de kom is ondiep, de kop afgeplat. Er kan begin van arthrose lang de rand van de kom en kop zijn (kan al vanaf een leeftijd van ½ jaar).

Behandeling van heupdysplasie

De behandeling is erop gericht de hond toch een goed en pijnvrij leven te bezorgen.

Optie 1: bekkenkanteling

Een operatieve ingreep waarbij de aansluiting van kop en kom verbeterd wordt. Wordt gedaan bij honden die pijnklachten hebben. De ingreep vindt plaats op een leeftijd van 7-11 maanden. Door de ingreep wordt de pijnlijkheid minder, de heup schiet niet meer zo makkelijk uit de kom, de slijtage als de hond ouder wordt is minder. Als de hond op jonge leeftijd geopereerd wordt (6-9 maanden), is de verdere ontwikkeling van het gewricht ook beter, dus een beter uitgegroeid gewricht op een leeftijd van 12 maanden.

Of een operatie mogelijk is hangt van een aantal dingen af. De hond moet minimaal 6-7 maanden oud zijn, anders is het bot van het bekken nog te zacht. De heupkom moet redelijk ontwikkeld zijn. De stand van kop en kom moet aan bepaalde eisen voldoen (meting ornitholaniehoek). Er mag nog geen aanwijzing voor arthrose zijn. Als aan deze voorwaarden voldaan wordt en de hond kan geopereerd worden is de prognose goed, 90% van de honden zal heupen ontwikkelen die goed functioneren en waarbij er minimale slijtage is.

De ingreep is wel zwaar en kan alleen door een gespecialiseerde dierenarts verricht worden. Ook kan er maar 1 kant tegelijk geopereerd worden. Na de operatie is een goede revalidatie essentieel.

Optie 2: symphysiodese

Een andere operatieve ingreep is de Symphysiodese. Deze wordt gedaan bij honden die nog geen klachten hebben en waarbij bij routine onderzoek (gevoelige rassen) op jonge leeftijd gebleken is dat ze aanleg hebben voor het ontwikkelen van HD. Dit onderzoek wordt gedaan op een leeftijd van 12-16 weken.

Bij de ingreep wordt een deel van de groeicapaciteit van het bekken uitgeschakeld, nl. de bekkenbodem. Het resterende deel groeit wel uit (waarbij de kop en kom). Het resultaat is dat de bekkenbodem nauwer blijft waardoor de kop als het ware gekanteld wordt. Hierdoor wordt de aansluiting met de kom beter.

Een nadeel is dat de hond die je opereert mogelijk nooit HD zal ontwikkelen, d.w.z. dat de banden zelf in verloop van tijd sterker worden en het dus zonder operatie ook goed zou zijn gegaan. De operatie wordt gedaan op erg jonge leeftijd, 3-4 maanden. Daar later op de rontgenfoto de situatie normaal lijkt en met de honden niet gefokt mag worden, moeten deze ook gecastreerd c.q. gesteriliseerd worden.

Er zijn van deze ingreep nog geen gegevens van het resultaat op langere termijn.

Optie 3: pectineus myotomie

Bij klachten op oudere leeftijd zijn er nog een aantal mogelijkheden. Pectineus myotomie. Dan wordt een deel van een spier die de kop in de kom trekt verwijderd. Deze ingreep wordt gedaan bij honden die veel pijn van de arthrose hebben die in kop en kom bestaat.

Door een deel van de spier weg te nemen, komt de kop minder strak in de kom te zitten waardoor de pijn minder is. Voorwaarde is dat de kom nog redelijk diep is, anders kan de kop er makkelijk uit schieten.

Optie 4: kunstheup

Ook kan een hond via een operatieve ingreep een kunstheup krijgen. Deze ingreep is kostbaar. Soms wordt besloten tot het verwijderen van de slechte heupkop (heupkopresectie).

Voorwaarden voor deze behandeling:

De kom moet voldoende diep zijn en er mag niet veel arthrose van de kom zijn.
Dit heeft alleen zin als de andere poot in goede conditie is. Dit zal bij HD niet vaak het geval zijn.
Verder mag de hond niet te zwaar zijn en komt HD juist bij grote rassen voor.

Optie 5: medicatie

Naast operatieve mogelijkheden zijn er ook een aantal medicamenten die in geval van HD gegeven kunnen worden.

Vaak zijn dat pijnstillers, zogenaamde NSAID’s, niet steroide pijnstillers / ontstekingsremmers.
Daarnaast hebben omega-3 vetzuren (zoals bijvoorbeeld in visolie zit) een gunstig effect op de gezondheid van gewrichten.
Bij arthrose kunnen glucosamines en chondroitine gegeven worden. Deze stoffen zorgen voor herstel van kraakbeen , remmen ontstekingen en stimuleren de aanmaak van gewrichtsvloeistof.
Verder zijn er een aantal homeopatische middelen die kunnen helpen bij het verlichten van de klachten.

Aanvulling na operatieve ingreep: fysiotherapie

Fysiotherapie kan goed helpen bij de revalidatie na een operatieve ingreep en bij de oudere hond kan het helpen verlichting te geven door gewrichten soepel te maken en spieren sterk te houden. Massage oefeningen, rechtlijnige bewegingen en zwemmen kunnen helpen. Er zijn zelfs een aantal zwembaden voor honden in Nederland. Ook wordt gebruik gemaakt van acupunctuur, met name bij pijn kan dit goede resultaten geven. Er is een methode waarbij er goudstaafjes rond de heupgewrichten geimplanteerd worden die permanente acupunctuur geven.

Is heupdysplasie te voorkomen?

De enige manier om HD te voorkomen is het probleem via de fokkerij uit het ras te krijgen, d.w.z. alleen fokken met HD-vrije dieren. Van elke hond waarmee gefokt gaat worden moet een röntgenfoto van de heupen worden gemaakt. Deze wordt beoordeeld door een aantal deskundigen van de afdeling GGW (gezondheid, gedrag en welzijn) van de Raad van Beheer (op kynologisch gebied). De foto’s mogen pas gemaakt worden als de heupen uitgegroeid zijn, d.w.z. vanaf een leeftijd van 12 maanden. Voor een aantal rassen is dit zelfs 18 maanden.

Wanneer men een (jonge) hond heeft aangeschaft en er twijfels zijn of de hond wel goed functioneert wat betreft het lopen, dan is het sterk aan te raden een dierenarts te raadplegen. Er zijn uiteraard meerdere oorzaken waardoor een hond klachten bij het lopen kan hebben, heupdysplasie is een van de mogelijkheden.